Ráo riết giải ngân vốn đầu tư công: Thuận lợi và thách thức

L.T.S: Trong bối cảnh nền kinh tế cần những cú hích đủ mạnh cho tăng trưởng, giải ngân vốn đầu tư công tiếp tục được xác định là một trong những nhiệm vụ hàng đầu của TP HCM. Nhiệm vụ này đòi hỏi sự vào cuộc, phối hợp vừa quyết liệt vừa nhịp nhàng của các đơn vị liên quan.

Ông Hoàng Vũ Thảnh, quyền Giám đốc Sở Tài chính TP HCM, thông tin đến ngày 9-12, thành phố giải ngân vốn đầu tư công năm 2025 được 75.455 tỉ đồng, đạt tỉ lệ 62,7% kế hoạch vốn Thủ tướng Chính phủ giao (120.323 tỉ đồng).

3 nguyên nhân chính

Trong số vốn đầu tư công giải ngân nêu trên, vốn ngân sách trung ương 10.320 tỉ đồng, vốn ngân sách địa phương 65.135 tỉ đồng. Với kết quả này, TP HCM có tỉ lệ giải ngân cao hơn mức bình quân cả nước - được Bộ Tài chính báo cáo trong 11 tháng đầu năm.

Theo ông Hoàng Vũ Thảnh, so với cùng kỳ năm 2024, mức giải ngân hiện nay của TP HCM tăng 29,7%. Nhiều công trình, dự án của thành phố đã hoàn thành, đưa vào sử dụng, phát huy hiệu quả cao, trở thành điểm nhấn quan trọng của đô thị.

Điển hình là các dự án kết nối với nhà ga T3 Cảng Hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất, khai thác nhiều nhánh cầu thuộc dự án Đầu tư xây dựng đường Vành đai 3 TP HCM, đầu tư bệnh viện cửa ngõ thành phố, xây dựng mới Bảo tàng Tôn Đức Thắng, xây dựng rạp xiếc và biểu diễn đa năng Phú Thọ…

Dù vậy, tỉ lệ giải ngân vốn đầu tư công vẫn chưa đạt yêu cầu so với chỉ tiêu TP HCM đặt ra, bởi 3 nguyên nhân chính.

Thứ nhất, vướng mắc liên quan việc cập nhật, điều chỉnh quy định trong lĩnh vực đầu tư công. Theo đó, 2025 là năm đầu tiên áp dụng các quy định mới của Luật Đầu tư công nhưng nghị định liên quan ban hành sau nhiều tháng đã ảnh hưởng đến tiến độ thẩm định, quyết định, điều chỉnh chủ trương và công tác điều hành đầu tư công trên địa bàn thành phố.

Thứ hai, quá trình triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp còn phát sinh một số khó khăn, chủ yếu từ khâu tổ chức thực hiện, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ giải ngân.

Thứ ba, gồm các vấn đề trong công tác tổ chức thực hiện dự án. Không ít dự án gặp khó khăn trong việc bồi thường, giải phóng mặt bằng và di dời hạ tầng kỹ thuật. Một số chủ đầu tư được giao vốn bồi thường năm 2025 nhưng chưa quyết liệt bám sát địa phương; một số lãnh đạo địa phương chưa mạnh dạn, chưa thực sự phát huy vai trò người đứng đầu...

Ngoài ra, cũng theo ông Hoàng Vũ Thảnh, tình trạng chủ đầu tư thiếu sâu sát quản lý tiến độ thi công, chưa xử lý kịp thời nhà thầu yếu kém; nguồn cung vật liệu xây dựng chưa ổn định… cũng tác động đến tiến độ dự án.

Mặt bằng vẫn là trở ngại lớn

Để việc giải ngân vốn đầu tư công đạt kết quả tốt hơn, nhiều dự án đang được thúc đẩy. Dự án nạo vét, cải tạo môi trường, xây dựng hạ tầng rạch Xuyên Tâm là một trong số đó.

Ông Nguyễn Hoàng Anh Dũng, Phó Giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị TP HCM, cho biết dự án đang triển khai 3 gói thầu chính XL-01, XL-02, XL-03 với tổng chiều dài 8.865 m. Gói thầu XL-03 đã thi công từ tháng 5-2025, khối lượng hiện đạt khoảng 15% và dự kiến đến cuối năm 2025 đạt 30%. Hai gói thầu XL-01 và XL-02 chuẩn bị khởi công, dự kiến hoàn tất trong năm 2028.

Vướng mắc lớn nhất hiện nay là khâu bồi thường, giải phóng mặt bằng. Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị TP HCM đang phối hợp chặt chẽ với đơn vị liên quan đẩy nhanh bàn giao, bảo đảm các đơn vị thi công triển khai đồng bộ với quyết tâm hoàn tất giải ngân 100% theo kế hoạch năm.

Trong khi đó, dự án cải tạo kênh Tham Lương - Bến Cát - rạch Nước Lên khởi công từ tháng 2-2023, hiện đạt 60,5% sản lượng. Mặt bằng cũng là một trở ngại lớn của dự án và Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị TP HCM đang nỗ lực đẩy mạnh việc này.

Chờ đợi 2 ban chủ lực

Năm 2025, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị TP HCM được giao hơn 7.600 tỉ đồng cho 111 dự án. Tính đến hết tháng 10, số tiền giải ngân mới chỉ đạt hơn 3.800 tỉ đồng, tương đương 50,05% kế hoạch. Đơn vị đang thực hiện đồng bộ nhiều biện pháp để có kết quả tốt nhất vào thời điểm cuối năm.

Một đơn vị chủ lực trong giải ngân vốn đầu tư công khác là Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông TP HCM. Năm 2025, ban này được giao hơn 17.000 tỉ đồng nhưng mới giải ngân 9.490 tỉ đồng.

Theo Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông TP HCM, tiến độ giải ngân những tháng đầu năm còn thấp do một số dự án chưa hoàn tất thủ tục pháp lý, chưa đủ điều kiện đấu thầu, ký hợp đồng hay tạm ứng cho nhà thầu.

Ngoài ra, nguồn cung vật liệu xây dựng, đặc biệt là cát, không đáp ứng kịp nhu cầu khiến khối lượng thi công thực tế chưa như mong muốn. Nhiều dự án cũng gặp khó khăn khi một số địa phương bàn giao mặt bằng chậm, ảnh hưởng dây chuyền các gói thầu.

Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông TP HCM cho biết sẽ xây dựng tiến độ chi tiết cho từng dự án, phân chia kế hoạch giải ngân theo giai đoạn; đồng thời phối hợp chặt chẽ với các sở, ngành để đẩy nhanh thẩm định thiết kế, dự toán và tổ chức đấu thầu, ký kết hợp đồng xây lắp sớm nhất. Các địa phương cũng được yêu cầu tăng tốc bàn giao mặt bằng, trong khi nhà thầu huy động tối đa nhân lực, thiết bị, tăng ca để bảo đảm tiến độ thi công và giải ngân đúng kế hoạch.

Tại nút giao An Phú - một trong những công trình trọng điểm năm 2025, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông TP HCM đã áp dụng biện pháp mạnh với nhà thầu chậm tiến độ. Một tổ công tác chuyên trách được thành lập để xử lý ngay tình huống phát sinh tại hiện trường, nơi đơn vị thi công duy trì 3 ca mỗi ngày.

Trong khi đó, dự án đường Vành đai 3 TP HCM từng gặp khó khăn về vật liệu đã được giải quyết khi thành phố phân bổ đủ cát và đá. Chủ đầu tư cho hay sẽ thông xe kỹ thuật đoạn dài 29,2 km trên địa bàn các phường Long Trường, Long Phước, Long Bình đúng tiến độ...

Với những kế hoạch đã và đang được nỗ lực triển khai thực hiện, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông TP HCM cho biết phấn đấu đến hết năm 2025 giải ngân trên 95% vốn đầu tư công.

Khơi thông "điểm nghẽn"

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường TP HCM, khu vực tỉnh Bình Dương trước đây được giao thực hiện 86 dự án, với tổng vốn ngân sách trên 25.000 tỉ đồng trong năm 2025.

Thời gian qua, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã tổ chức tập huấn, tham mưu quy trình và cơ chế, chính sách áp dụng thống nhất sau sáp nhập; tổ chức nhiều cuộc họp về bồi thường, giải phóng mặt bằng và giải ngân vốn đầu tư công.

Sở còn ban hành 2 thông báo kết luận để tháo gỡ 36 khó khăn, vướng mắc; cử viên chức hỗ trợ đo đạc và đề nghị Trung tâm Phát triển quỹ đất tăng cường cán bộ hỗ trợ thẩm định phương án bồi thường.

Tuy nhiên, kết quả giải ngân chưa như kỳ vọng khi đến nay chỉ đạt khoảng 50%. "Điểm nghẽn" lớn nhất vẫn là sự phối hợp chưa đồng bộ, thiếu thống nhất trong quan điểm giải quyết giữa Trung tâm Phát triển quỹ đất và các địa phương.

Theo tìm hiểu, thiếu quỹ đất tái định cư, hồ sơ bồi thường chậm; việc áp dụng Luật Đất đai 2024 về giá đất tái định cư còn chưa thống nhất giữa cơ quan thuế và địa phương là 2 trong số những khó khăn được nhiều lãnh đạo địa phương chỉ ra.

Th.Thảo

(Còn tiếp)