'Thiền sư' Warren Buffett và triết lý giúp ông nắm trong tay 150 tỷ USD: Không bao giờ ghen tị và tham lam

Trong một buổi hỏi đáp với cổ đông Berkshire Hathaway năm 2008, một chàng trai hỏi Warren Buffett một câu khá táo bạo: “Ông có biết và tin vào Chúa Giê-su, và có mối quan hệ cá nhân với Ngài không?”

“Không. Tôi là người bất khả tri”, vị tỷ phú đáp (Agnostic: Ám chỉ người trung lập, không khẳng định là có Thượng đế hay không có Thượng đế).

Buffett có thể không theo tôn giáo nào, nhưng suốt đời ông lại “đầu tư” rất nhiều vào vốn liếng tinh thần. Khi nhà đầu tư 95 tuổi chuẩn bị rời ghế CEO tập đoàn Berkshire Hathaway vào cuối năm nay, nhiều người tôn vinh tài nghệ tài chính của ông. Ông được gọi là một trong những nhà đầu tư thành công nhất lịch sử, với tài sản ước tính 150 tỷ USD.

Nhưng Buffett cũng để lại một “gia tài” minh triết tinh thần giúp ích nhiều hơn chuyện tiền bạc. Ông chưng cất những tinh túy từ Thiền tông, Khổng giáo, các triết gia Khắc kỷ… để chỉ ra cách đối mặt, không chỉ với biến động thị trường, mà cả những cú trồi sụt của cuộc đời.

Theo các học giả, Buffett không chỉ là biểu tượng kinh doanh, ông còn giống một “thiền sư”.

Hào quang “tâm linh” quanh Buffett đã lan tỏa nhiều năm. Với nhiều người theo dõi ông, ông là “nhà tiên tri Omaha”. Họ không “đặt lịch” với ông; họ hành hương từ tận Trung Quốc, Úc đến ngôi nhà giản dị ở Omaha và dự đại hội cổ đông Berkshire để gặp người mà một nhà quản lý quỹ gọi là “Vị thần của đầu tư”.

Không thiếu những cuốn sách kinh doanh về ông chuyển giọng thành “bài giảng”, với các tựa như “Đạo mới của Warren Buffett” hay “Những châm ngôn đầu tư của Warren Buffett”.

Nhưng nguồn tham chiếu tốt nhất cho “giáo khoa tinh thần” của Buffett là chính ông. Ông tạo nên kho ngạn ngữ của riêng mình. Cả nhà đầu tư lẫn người thường đều nghiền ngẫm những “dụ ngôn” của ông như: “Hôm nay có người ngồi trong bóng râm là vì ai đó đã trồng cây từ rất lâu rồi”. Hoặc: “Tiền cho bạn xuất hiện ở những môi trường thú vị hơn, nhưng nó không thay đổi được có bao nhiêu người yêu bạn hay sức khỏe của bạn ra sao”.

Đó là kiểu “quả bom chân lý” khiến Leo Babauta, một người theo Thiền, tin rằng Buffett có cảm thức rất “Zen”.

“Ông là một trong những người giàu nhất thế giới, vậy mà tôi không thấy ông biến chuyện đó thành trung tâm con người mình”, Babauta, tác giả “The Power of Less” nói với CNN. “Ông vây quanh bởi người mê tiền, và ông thấy họ bị ảo tưởng. Một ý niệm cốt lõi của Thiền là: Chúng ta đang sống trong những ảo tưởng về cái sẽ khiến ta hạnh phúc”.

Với Buffett, giỏi đầu tư và sống tử tế là hai đường thẳng song hành. Theo lời ông, bạn sẽ luôn ở trong “thị trường bò” của cuộc đời nếu nhớ ba nguyên tắc tinh thần này:

‘Ghen tị và tham lam luôn đi cùng nhau’

“Chớ tham” là một trong Mười Điều Răn. Ghen tị là một trong bảy mối tội đầu. Thế nhưng phần lớn chủ nghĩa tư bản và mạng xã hội được tiếp động lực bởi lòng ghen. Ta thường muốn cái người khác có và nhiều hơn mức cần.

Buffett giàu có, nhưng hiếm khi thấy ông đuổi theo đồ chơi xa xỉ của giới tỷ phú. Ông vẫn sống trong căn nhà 5 phòng ngủ, 2 phòng tắm ở Nebraska mua năm 1958 với giá 31.500 USD. Ông vẫn ăn McDonald’s và từng lái chiếc xe 20 năm tuổi biển số “THRIFTY” (tiết kiệm). Nổi tiếng có câu chuyện ông mời Bill Gates ăn McDonald’s và… móc phiếu giảm giá trả tiền.

Buffett từng nói ghen tị là mối tội đầu duy nhất… chẳng vui gì.

“Ghen tị người khác là điều khá ngốc”, ông nói. “Cầu họ xui, hay ước gì mình cũng được như họ chỉ khiến ngày của bạn tệ hơn. Chẳng hại họ, và không có bất kỳ mặt tích cực nào”.

Babauta nói thái độ này phản chiếu một nguyên lý Thiền: Bằng lòng. So sánh mình với người khác là ảo tưởng dẫn đến khổ đau.

Làm như vậy cũng dẫn đến quyết định đầu tư tồi tệ. Trong một bài viết về “cảm thức Thiền” của Buffett, Babauta lưu ý: Ông là nhà đầu tư thận trọng, không bị “hot trend” quyến rũ. Ông biết giới hạn. Ông hiếm đầu tư vào công nghệ vì không hiểu đủ sâu.

“Bạn sẽ không thấy ông theo đuổi crypto hay làn sóng AI mới nhất”, Babauta nói. “Ông tìm thứ có nền tảng chắc chắn, và kỷ luật đó chỉ có khi ông không cần chạy theo nhờ sự mãn nguyện. Với ông, sự mãn nguyện sinh ra kỷ luật”.

‘Nếu bạn thuộc 1% may mắn nhất nhân loại, bạn mắc nợ 99% còn lại’

Tháng 6/2006, Buffett công khai một quyết định phi thường: Ông sẽ cho đi phần lớn tài sản qua các quỹ và tổ chức từ thiện. Tinh thần đó lặp lại trong thư cuối gửi cổ đông tháng trước. Ông thừa nhận thời gian không còn nhiều và sẽ đẩy nhanh việc cho đi, quyên khoảng 1 tỷ USD cho bốn quỹ của gia đình.

Hiếm ai ở Mỹ sống đúng câu “ban cho thì có phúc hơn là nhận” như Buffett. Điều đó truyền cảm hứng để Robert L. Bloch, con trai nhà sáng lập H&R Block, nhà biên soạn cuốn “The Warren Buffett Book of Investing Wisdom”. Bloch nói với CNN: Lòng biết ơn và rộng rãi là “nguyên lý tinh thần nền tảng” của Buffett.

“Ông thực sự quan tâm người yếu thế và người bình thường, muốn trả ơn xã hội”, Bloch nói. “Đó là tinh thần. Không nhiều tỷ phú như thế”.

Người khác nhìn thấy ở Buffett tinh thần Khắc kỷ Hy–La. Epictetus, Marcus Aurelius tin rằng hạnh phúc không thể tách khỏi đức hạnh; dính mắc vào của cải cản trở tự chủ.

Holiday viết: Sự không dính mắc giúp Buffett có độ trong sáng đạo đức ngay cả khi thị trường sụp đổ, ông vẫn hạnh phúc. “Càng ham muốn nhiều, càng phải làm nhiều để đạt/giữ thành tựu, ta càng ít tận hưởng cuộc sống và càng kém tự do”.

‘Phép màu nước Mỹ luôn thắng thế và sẽ lại như vậy’

Một năm khó khăn với nhiều người Mỹ. Gần một nửa nói khó đáp ứng nhu cầu cơ bản như thực phẩm, y tế (Politico). Nhiều khảo sát khác cho thấy hơn một nửa cảm thấy thời hoàng kim đã qua.

Nhưng Buffett vẫn có đức tin vào nước Mỹ. Buffett là nhà truyền giáo lớn nhất cho nước Mỹ. Trước những cú sốc kinh tế, chính trị, ông khẳng định: “Suốt 240 năm, việc đặt cược chống lại nước Mỹ luôn là sai lầm và giờ cũng vậy”. Hoặc: “Chúng ta luôn sống trong bất định. Điều chắc chắn là Mỹ sẽ tiến lên theo thời gian”.

Đức tin ấy cũng là thứ khiến Bloch dấn thân tìm hiểu những câu nói của Buffett. “Bạn phải tin rằng mọi thứ sẽ tốt lên và chúng ta sẽ vượt qua”, Bloch nói, ám chỉ bầu không khí ảm đạm. “Nhìn 1776, 1820, Đại khủng hoảng. Nước Mỹ cứ lớn mạnh hơn”.

Có lẽ nhờ đức tin ấy, Buffett luôn tươi sáng. Chất lạc quan đồng quê thể hiện trong câu trong thư nghỉ hưu: “Tử tế là vô giá, mà cũng không tốn giá”.

Chúng ta đã quen những tỷ phú sải bước như hoàng đế La Mã. Nhưng Buffett nổi tiếng tôn trọng cả người phản biện gay gắt tại đại hội cổ đông, và từ chối làm ăn với kẻ thiếu nhân cách. Ông từng nói: “Bạn không thể làm một thương vụ tốt với một người xấu”.

Ông còn nói về một chủ đề hiếm gặp trong thế giới đầu tư “sắt đá”: Tình yêu.

Ông từng nói: “Cách duy nhất để nhận được tình yêu là hãy đáng yêu” vì bạn không thể viết tấm séc để mua “một triệu USD tình yêu”. Tình yêu chỉ sinh lợi khi có “bên kia” đáp lại. “Bạn càng cho đi nhiều yêu thương, bạn càng nhận lại nhiều”.

Có lẽ những thứ như vậy, chứ không phải cổ phiếu Coca-Cola, Wells Fargo hay Kraft Heinz mới là di sản lớn nhất của Buffett. Ông là một trong số ít nhân vật được tôn trọng rộng khắp ở Mỹ không chỉ vì tích lũy của cải, mà vì cách ông đối đãi với con người trên đường đi.

Theo: CNN