Chủ tịch Vanke đột ngột từ chức: Niềm hy vọng cuối cùng của thị trường BĐS Trung Quốc rơi vào hỗn loạn khi bị cổ đông nhà nước siết nợ

Cuộc khủng hoảng tài chính tại China Vanke Co, tập đoàn từng được xem là biểu tượng của sự ổn định và là niềm hy vọng cuối cùng của ngành bất động sản Trung Quốc, đã chính thức bước vào giai đoạn phức tạp.

Một thông báo ngắn gọn về khoản vay 3,1 tỷ USD với cổ đông nhà nước Shenzhen Metro lại trở thành dấu hiệu cho thấy chiếc ô bảo trợ vốn kiên định suốt gần hai năm đang dần khép lại. Lần đầu tiên, Shenzhen Metro đặt giới hạn hỗ trợ tài chính và yêu cầu tài sản thế chấp cho cả những khoản vay đã giải ngân.

Kết hợp với sự ra đi đột ngột của vị chủ tịch quyền lực, sự thay đổi này không chỉ gây chấn động thị trường mà còn gửi đi một thông điệp lạnh lùng: kỷ nguyên "quá lớn để sụp đổ" đã kết thúc, ngay cả đối với những tập đoàn từng được chính phủ cứu trợ.

Giờ đây, toàn thị trường BĐS Trung Quốc đang lo lắng về việc chính phủ sẽ không cứu trợ các con nợ của ngành nữa, dẫn đến nguy cơ một cuộc khủng hoảng dây chuyền.

Sụp đổ niềm tin

Quả bom tấn đã nổ ra vào một chiều Chủ nhật, khi Vanke công bố một thông báo tưởng chừng vô hại về thỏa thuận vay vốn. Tuy nhiên, điều khoản bất ngờ đi kèm yêu cầu Vanke phải cung cấp tài sản thế chấp cho cả khoản vay mới và số tiền 2,8 tỷ đô la đã giải ngân trước đó đã lập tức khiến trái phiếu của công ty lao dốc không phanh.

Động thái này được giới chuyên gia và nhà đầu tư hiểu là một tuyên bố thẳng thừng rằng các cơ quan chức năng, sau gần hai năm bảo vệ không lay chuyển, cuối cùng đã cạn kiên nhẫn. Sự thay đổi chính sách từ Shenzhen Metro, đơn vị có quan hệ mật thiết với chính quyền Thâm Quyến, đã phá vỡ niềm tin cốt lõi rằng Vanke sẽ luôn có một tấm lưới bảo hộ vô hình.

Nhiều năm qua, Vanke vẫn được xem là trường hợp ngoại lệ giữa làn sóng đổ vỡ của các đại gia bất động sản Trung Quốc. Công ty không mở rộng vô tội vạ như Evergrande hay Country Garden và sở hữu mối quan hệ chặt chẽ với chính quyền Thâm Quyến. Khi những tên tuổi khác vỡ nợ hàng trăm tỷ USD, Vanke vẫn đứng vững nhờ uy tín, quy mô tài sản 160 tỷ USD và 125.000 nhân viên.

Thế nhưng chỉ trong vài tuần, hình ảnh “pháo đài cuối cùng” đã lung lay. Trái phiếu USD của công ty rơi xuống còn 20 cent, các ngân hàng quốc doanh tìm cách thu hẹp tiếp xúc, còn cơ quan quản lý bắt đầu tính toán kịch bản kiểm soát hậu quả thay vì giải cứu. Khi ngân hàng đầu tư CICC được mời đánh giá sức khỏe tài chính trong quý III, kết luận là một đòn giáng mạnh: Vanke đã mất khả năng thanh toán.

Mọi hy vọng về một chiến dịch cứu trợ từ Bắc Kinh tắt lịm vào cuối tháng 11, khi các cơ quan trung ương kín đáo cho biết sẽ không đứng ra hỗ trợ. Vanke buộc phải xin gia hạn từng khoản thanh toán, đình chỉ quyền mua lại trái phiếu, và cam kết thêm tài sản để duy trì các khoản vay hiện hữu. S&P đã hai lần hạ xếp hạng tín nhiệm của công ty xuống mức CCC-, tức chỉ còn cách vỡ nợ vài bậc.

Các ngân hàng quốc doanh đang gấp rút hạn chế rủi ro, trong khi các cơ quan quản lý đã bắt đầu lập kế hoạch kiềm chế sự sụp đổ thay vì giải cứu.

Tình thế trở nên căng thẳng hơn khi Vanke mất đi người ủng hộ số một. Xin Jie, chủ tịch Shenzhen Metro và cũng là chủ tịch Vanke kể từ tháng 1, người từng nói không giấu giếm mong muốn cứu Vanke, đột ngột biến mất khỏi sân khấu.

Tin đồn về việc ông bị đưa đi điều tra lan rộng từ tháng 10. Shenzhen Metro loại ông khỏi hồ sơ pháp lý, còn Vanke chỉ cho biết ông rời vị trí vì “lý do cá nhân” và không nói thêm gì khác. Trong bối cảnh Vanke đang đàm phán sống còn với các ngân hàng để gia hạn 50 tỷ USD nợ, sự rút lui đó khiến mối quan hệ hỗ trợ vốn đã mong manh càng trở nên bất định. Điều này không chỉ làm suy yếu vị thế đàm phán của công ty mà còn làm xói mòn nghiêm trọng niềm tin rằng Vanke có đủ mối quan hệ chính trị để vượt qua cơn bão.

Không chỉ lãnh đạo biến mất, hàng loạt tín hiệu bất thường khác xuất hiện. Hai ngân hàng quốc doanh từ chối các yêu cầu vay mới của Vanke, mặc dù trước đó Shenzhen Metro từng cung cấp hàng chục khoản vay với tổng giá trị hơn 30 tỷ nhân dân tệ. Các tin đồn về việc cựu CEO Zhu Jiusheng bị điều tra lại càng đẩy tâm lý nhà đầu tư xuống mức thấp nhất.

Lây lan

Tình trạng tài chính của Vanke trở nên mong manh khi giá bất động sản rơi tự do, đặc biệt tại Thâm Quyến. Tỷ lệ tài sản trên nợ của công ty khoảng 70%, nhưng giá trị tài sản đó co lại từng tháng. Các ngân hàng bắt đầu đặt câu hỏi liệu tài sản của Vanke có còn đủ để bảo đảm cho hơn 50 tỷ USD nghĩa vụ tài chính hay không. Khoảng 45% số nợ này lại không có tài sản đảm bảo, khiến kịch bản tái cấu trúc trở thành điều gần như không tránh khỏi nếu đàm phán với từng chủ nợ thất bại.

Một cuộc tái cấu trúc lớn của Vanke, doanh nghiệp từng là chuẩn mực ngành, có nguy cơ đẩy tâm lý thị trường xuống vực sâu. Sau các vụ vỡ nợ trị giá 130 tỷ USD trong bốn năm qua, người mua nhà ở Trung Quốc vốn đã kiệt quệ niềm tin. Nếu Vanke, biểu tượng cuối cùng của sự ổn định, sụp đổ, nhiều người lo ngại lượng giao dịch sẽ tiếp tục suy giảm, kéo theo đà giảm giá và làm căng thẳng tài chính của các nhà phát triển khác thêm trầm trọng.

Vụ việc của Vanke phơi bày sự thật rằng khủng hoảng bất động sản của Trung Quốc vẫn chưa đến hồi kết. Dù nền kinh tế đã giảm phụ thuộc vào bất động sản, niềm tin người mua nhà vẫn là yếu tố sống còn. Bắc Kinh đang cân nhắc các biện pháp như trợ cấp thế chấp và ưu đãi thuế để kích cầu, nhưng việc phong tỏa dữ liệu bán nhà và hạn chế thông tin tiêu cực lại cho thấy mức độ lo lắng ngày càng tăng.

Cuộc khủng hoảng của Vanke, vốn đang cố gắng xin gia hạn thanh toán cho lô trái phiếu trị giá 283 triệu đô la, không còn là vấn đề riêng của một công ty mà là một phép thử về cam kết của Bắc Kinh đối với nguyên tắc thị trường.

Sự sụp đổ của Vanke sẽ không chỉ gây tổn thất lớn cho các ngân hàng và các nhà đầu tư nước ngoài mà còn giáng một đòn chí mạng vào niềm tin của người dân về việc đầu tư vào bất động sản Trung Quốc. Ngay cả khi kinh tế Trung Quốc đã giảm bớt sự phụ thuộc vào lĩnh vực này, việc "ngọn hải đăng" Vanke tắt lịm chắc chắn sẽ làm trầm trọng thêm sự lo lắng, đẩy ngành bất động sản vẫn còn đang chật vật ngày càng xa rời con đường hồi phục.

Vanke từng được xem như minh chứng cho việc một doanh nghiệp tư nhân có thể sống sót dựa trên quản trị thận trọng và quan hệ chặt chẽ với khu vực nhà nước. Giờ đây, chính mô hình đó lại bị đẩy vào thử thách khắc nghiệt nhất. Việc cổ đông nhà nước siết lại cánh tay hỗ trợ, và sự biến mất đầy nghi vấn của lãnh đạo chủ chốt, đã khiến Vanke đối mặt với cơn bão tài chính lớn nhất trong lịch sử của mình. Và ngành bất động sản Trung Quốc, vốn tưởng đã chạm đáy, lại phải chuẩn bị cho một cú rung chuyển mới.

*Nguồn: Fortune, BI