Người có học thức, kiến thức cao vẫn sập bẫy lừa đảo, có trường hợp mất tới 20 tỷ đồng trong 1 tháng

Tại chương trình "Phổ cập Tài sản số", ông Nguyễn Hưng, đồng sáng lập Công ty Chống lừa đảo đã đưa ra nhiều thống kê đáng lo ngại về thực trạng lừa đảo hiện nay tại Việt Nam.

Theo ông Nguyễn Hưng, kết quả khảo sát cho thấy cứ 10 người trưởng thành thì có tới 7 người từng tiếp xúc với các hình thức lừa đảo trong vòng 12 tháng qua. Đáng chú ý, 23% số người từng tiếp xúc với lừa đảo đã bị mất tiền. Đặc biệt hơn, 73% những nạn nhân bị thiệt hại tài chính từng rất tự tin rằng họ có khả năng nhận diện và tránh được lừa đảo.

Ông Nguyễn Hưng nhận định, với sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo (AI) và các công nghệ tự động hóa, quy trình lừa đảo ngày càng được rút ngắn. Hiện nay, từ thời điểm đối tượng tiếp cận nạn nhân cho đến khi chiếm đoạt được tiền chỉ diễn ra trong vòng 24 giờ. Điều này cho thấy tốc độ và mức độ hiệu quả của "ngành công nghiệp lừa đảo" đã tăng lên ở mức rất cao.

Theo phân tích của ông Nguyễn Hưng, hiện có ba hình thức lừa đảo phổ biến nhất, và tất cả đều xoay quanh yếu tố tài chính.

Thứ nhất, lừa đảo liên quan đến tài chính và thương mại điện tử, đây cũng là hình thức chiếm tỷ lệ cao nhất. Nhóm đối tượng bị nhắm đến chủ yếu là mẹ bỉm sữa, người cao tuổi và lao động phổ thông. Thủ đoạn thường gặp là tạo ra website, hệ thống bán hàng giả, bán hàng kém chất lượng hoặc không giao hàng. Một hình thức phổ biến khác là dụ người dùng tham gia làm nhiệm vụ trên các sàn thương mại điện tử giả mạo. Ban đầu, đối tượng lừa đảo trả thưởng để tạo niềm tin, sau đó yêu cầu người dùng nạp thêm tiền để rút thưởng, đến khi phát hiện thì nạn nhân đã không thể rút lại số tiền đã bỏ ra.

Thứ hai, lừa đảo liên quan đến đầu tư tài sản số (crypto, tiền ảo) hoặc đầu tư chứng khoán. Theo ông Nguyễn Hưng, nạn nhân của hình thức này thường là những người có học thức và kiến thức cao hơn, tuy nhiên vẫn bị lừa với số tiền rất lớn. Thực tế đã ghi nhận những trường hợp bị chiếm đoạt từ 18–20 tỷ đồng chỉ trong khoảng một tháng.

Thứ ba, lừa đảo giả mạo và tấn công bằng công nghệ cao, đây là hình thức có phạm vi ảnh hưởng rộng, gần như nhắm đến toàn bộ người dùng. Các đối tượng thường giả mạo sàn thương mại điện tử, sàn tiền ảo, website và ứng dụng chính thống của tổ chức, thậm chí giả danh cơ quan chức năng. Những thủ đoạn phổ biến là yêu cầu người dân cài đặt VSSID giả, VNeID giả, từ đó dẫn dụ người dùng tự cung cấp thông tin cá nhân và dữ liệu nhạy cảm.

Ông Nguyễn Hưng cũng cảnh báo rằng sự phát triển của AI đang hỗ trợ mạnh mẽ cho các hình thức tấn công cá nhân hóa tự động. Các nhóm lừa đảo hiện nay sử dụng công nghệ giả mạo khuôn mặt (deepfake) hoặc mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) để đóng giả người thân, người quen và thực hiện lừa đảo qua tin nhắn, cuộc gọi.

Với sức mạnh của AI, theo ông Hưng, bất kỳ ai cũng có khả năng tạo ra mã độc, phát tán và đánh cắp thông tin nếu bị lợi dụng công nghệ.

Nhấn mạnh về giải pháp phòng chống lừa đảo, ông Nguyễn Hưng cho rằng các biện pháp kỹ thuật chỉ có thể giải quyết một phần nhỏ vấn đề, điều quan trọng hơn là hạn chế tối đa thiệt hại cho người dân.

Theo ông, khi xuất hiện thủ đoạn lừa đảo mới, đội ngũ Chống lừa đảo sẽ xử lý nhanh, phân tích phương thức hoạt động, đưa ra biện pháp phòng ngừa, đồng thời phối hợp với các cơ quan chức năng để can thiệp và truyền thông rộng rãi. Mục tiêu là rút ngắn tối đa khoảng thời gian các thủ đoạn lừa đảo có thể gây hại trong cộng đồng.