Nguy cơ mất thông tin cá nhân từ những “hot trend” trên mạng xã hội

Ví dụ được ông Nguyễn Phú Lương đưa ra đó là việc sử dụng ảnh khuôn mặt của mình làm ảnh đại diện (avatar) ở bất kỳ ứng dụng Internet hay mạng xã hội (MXH) nào là đã công khai khuôn mặt của mình với toàn bộ người dùng khác trên Internet. “Các thông tin trên MXH nói chung nếu không được bảo vệ đều có thể được sử dụng, tổng hợp cho các mục đích khác nhau, không loại trừ mục đích lừa đảo về sau”, đại diện Cục ATTT nhận định.

Theo ông Nguyễn Phú Lương, khi sử dụng các dịch vụ trên mạng Internet, mỗi cá nhân cần tự ý thức về việc tự bảo vệ mình. Điều này đến từ các việc đơn giản như chọn ứng dụng uy tín, cài đặt các tuỳ chỉnh quyền riêng tư (privacy setting) có sẵn để giới hạn các bên có thể tiếp cận thông tin của mình. Những việc làm này tuy nhỏ nhưng có tác dụng rất lớn đến việc bảo vệ thông tin cá nhân của chúng ta khi sử dụng các dịch vụ trên mạng Internet hiện nay.

Không chỉ người lớn, trẻ em thuộc mọi lứa tuổi đều có thể dễ dàng tiếp cận với các công cụ AI nhưng những công cụ này hầu như không yêu cầu sự cam kết nào trước khi sử dụng. Ông Nguyễn Phú Lương chỉ ra một số các rủi ro của AI tác động tới trẻ em.

Rủi ro tiếp cận thông tin không phù hợp: Những thông tin từ các ứng dụng tích hợp AI như ChatGPT, … cung cấp cho người dùng là những thông tin tổng hợp từ nhiều nguồn trên Internet bao gồm có cả thông tin chính xác và thông tin không chính xác, các thông tin này thậm chí không được chọn lọc, đánh giá, sàng lọc theo độ tuổi của người sử dụng đề để xuất câu trả lời phù hợp. Do đó, tìm kiếm có thể hiển thị những thông tin sai lệch hoặc hiện thị cả những nội dung người lớn hoặc bạo lực mà các bậc cha mẹ không muốn con mình xem hoặc tìm hiểu...

Rủi ro phát tán rò rỉ, thông tin riêng tư, thông tin cá nhân của trẻ: Trẻ em có thể bất cẩn khi chia sẻ thông tin cá nhân trên mạng, dễ trở thành nạn nhân của các vụ xâm nhập dữ liệu trái phép khi sử dụng những ứng dụng chỉnh sửa ảnh, ứng dụng trò chuyện (chatbot).

Lôi kéo, dụ dỗ tham gia các thử thách nguy hiểm: Đã có những trường hợp đáng báo động khi các nữ sinh ở tuổi vị thành niên tham khảo ChatGPT về thông tin sức khỏe và kế hoạch ăn kiêng.

Theo đại diện Cục ATTT, AI có thể cung cấp nhanh chóng những thông tin với kế hoạch chi tiết và lời khuyên cụ thể, tuy nhiên những thông tin này không tham chiếu bất kỳ dữ liệu thực tế và chỉ là các tập hợp thông tin ngẫu nhiên trên mạng. Tiếp xúc với Chatbot từ khi còn quá nhỏ, trẻ sẽ lầm tưởng AI là người bạn thật sự và hành động theo lời khuyên của AI. Trong khi đó, những lời khuyên này có thể bao gồm nội dung thiên vị, không chính xác, có hại hoặc gây hiểu nhầm.

Tác động về tâm - sinh lý và hành vi của trẻ: Với sự trợ giúp của các công cụ AI, người dùng có thể tìm thấy thông tin về bất kỳ chủ đề nào chỉ bằng một câu hỏi. Chatbot AI đã giúp việc điều hướng thông tin dễ dàng hơn mà không cần mở hàng chục trang web khác nhau và đọc vô số bài viết để tổng hợp thông tin.

Việc tương tác quá nhiều với máy móc công nghệ có thể dẫn đến tình trạng trầm cảm, lo lắng bất an hoặc mất kỹ năng xã hội do ngày càng ít tương tác với người khác. Quá phụ thuộc vào AI làm giảm khả năng học tập, nghiên cứu và làm việc chủ động của trẻ. Để giảm thiểu các rủi ro của AI tác động đến trẻ, không phải cấm trẻ sử dụng là giải pháp tốt mà quan trọng nhất là giáo dục để trẻ nâng cao nhận thức để nhận biết được các rủi ro để tự bảo vệ mình trên môi trường mạng.

Để giúp trẻ an toàn trên môi trường mạng được đại diện Cục ATTT nhấn mạnh nguyên tắc “4T”: Tuân thủ - Thông minh - Thận trọng và Tử tế.

Tuân thủ: Tuân thủ quy tắc, biện pháp an toàn khi sử dụng Internet và nguyên tắc đã được thiết lập tại gia đình và trường học đặt ra. Ví dụ: Chỉ sử dụng MXH khi đủ 13 tuổi trở lên, sử dụng Internet trong khoảng thời gian cho phép, truy cập những nội dung được phép…

Thông minh: Trang bị kiến thức, kỹ năng để tham gia môi trường mạng thông minh như kỹ năng cung cấp thông tin cá nhân trên môi trường mạng, kỹ năng sử dụng, quản lý mật khẩu để đảm bảo an toàn, …

Thận trọng: Nên cẩn trọng với những người bạn trên mạng bởi có thể có người giả danh để tiếp cận bạn, cẩn trọng khi truy cập vào các đường link lạ, cẩn trọng khi gặp những lời mời chào hấp dẫn đến khó tin,… để giảm thiểu các rủi ro liên quan tới lừa đảo trực tuyến.

Tử tế: Cư xử văn minh, tử tế trên môi trường mạng, không gửi hoặc phản hồi những tin nhắn có nội dung xấu hoặc có tính xúc phạm người khác. Chia sẻ với cha mẹ, thầy cô khi gặp các vấn đề, khó khăn, khi bị bắt nạt, cô lập hoặc bị xâm hại trên không gian mạng.

Ngoài ra, đại diện Cục ATTT đề nghị bố mẹ có thể ứng dụng một số các công cụ công nghệ để có thể hỗ trợ chặn lọc các thông tin không phù hợp cho trẻ như Cyberpurify kid, safe gate family, BKAV safe kid, mobile guard for kid, safe zone…