'Sản vật tỷ đô' của Việt Nam phục hồi đà tăng trưởng: Thu về hơn 6 tỷ USD, được Mỹ, Nhật Bản và Trung Quốc đua nhau thu mua

Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản (VASEP) cho biết, xuất khẩu thủy sản trong tháng 8/2024 đã khởi sắc trở lại với mức tăng trưởng 20%, đạt gần 953 triệu USD. Lũy kế 8 tháng đầu năm, xuất khẩu mặt hàng này đạt gần 6,3 tỷ USD , tăng gần 9% so với cùng kỳ năm ngoái.

Đáng chú ý, xuất khẩu các mặt hàng chủ lực đầu ghi nhận mức tăng trưởng 2-3 con số. Trong đó, xuất khẩu tôm tăng 30%, cá tra tăng 18%, cá ngừ tăng 13% và các loại cá biển khác tăng 12%.

Xuất khẩu tôm tính đến hết tháng 8 đạt gần 2,4 tỷ USD , tăng 9% so với cùng kỳ năm ngoái. Cụ thể, tôm chân trắng đạt khoảng 1,75 tỷ USD (tăng 8%), xuất khẩu tôm sú vẫn thấp hơn 7% so với cùng kỳ, đạt gần 290 triệu USD. Riêng tôm hùm vẫn giữ đà tăng trưởng tốt trong tháng 8, do vậy kim ngạch xuất khẩu 8 tháng đầu năm cao hơn 140% so với cùng kỳ năm 2023.

Theo VASEP, ngoài những thách thức là thuế chống trợ cấp và thuế chống bán phá giá, xuất khẩu tôm đang có chiều hướng tích cực, mức tăng trưởng trong những tháng gần đây đều ổn định. Hơn nữa, dự báo sản lượng tôm toàn cầu năm 2024 giảm cũng sẽ tác động tăng giá tôm.

Đối với cá tra, xuất khẩu mặt hàng này 8 tháng đầu năm đạt gần 1,3 tỷ USD, tăng 9% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong khi xuất khẩu sang Trung Quốc vẫn trì trệ, thì sự hồi phục của thị trường Mỹ là đòn bẩy cho xuất khẩu cá tra tăng trưởng. Xuất khẩu sang Mỹ tăng 23% so với cùng kỳ năm ngoái, trong khi xuất khẩu sang Trung Quốc vẫn giảm 3%.

Trước đó, Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) đã công bố rằng họ sẽ mua thêm thủy sản, lần này là cá tuyết Thái Bình Dương, còn gọi là cá tuyết, phi lê cá mú và các sản phẩm từ cá da trơn. Bộ này cũng thông báo rằng họ đã trả 6,5 triệu USD cho 1,5 triệu pound cá da trơn.

Xuất khẩu cá ngừ tính tới cuối tháng 8 đạt 652 triệu USD, tăng 21% so với cùng kỳ năm 2023. Xu hướng chung thị trường vẫn có nhu cầu đối với sản phẩm cá ngừ từ Việt Nam, nhưng những tháng tới xuất khẩu cá ngừ khó giữ được đà tăng trưởng tốt như từ đầu năm tới nay vì thiếu nguyên liệu.

Xuất khẩu mực, bạch tuộc bị tác động rõ rệt nhất bởi thẻ vàng IUU, vấn đề làm xác nhận, chứng nhận khai thác cho sản phẩm này gặp nhiều khó khăn, khiến doanh nghiệp không có nguyên liệu đảm bảo đủ giấy tờ xuất khẩu. Do vậy, tính tới cuối tháng 8, xuất khẩu mực bạch tuộc vẫn giảm 2% so với cùng kỳ đạt 402 triệu USD .

Vẫn còn nhiều khó khăn

Bên cạnh những số liệu khởi sắc, xuất khẩu thủy sản Việt Nam vẫn còn nhiều khó khăn cần vượt qua. Đơn cử như xuất khẩu chả cá và surimi của Việt Nam trong tháng 7/2024 vẫn tiếp tục sụt giảm khi chỉ đạt hơn 24 triệu USD, giảm 3% so với cùng kỳ năm.

Theo các doanh nghiệp, xuất khẩu chả cá và surimi vẫn đang trong giai đoạn khó khăn vì vấn đề thẻ vàng IUU khiến việc làm xác nhận, chứng nhận thủy sản khai thác để làm nguyên liệu sản xuất và xuất khẩu bị chậm trễ, doanh nghiệp thiếu nguyên liệu trong nước lại gặp khó cả với nguyên liệu nhập khẩu vì những quy định liên quan IUU… Tất cả những yếu tố này đang kìm hãm sự phục hồi của ngành chả cá và surimi Việt Nam.

Cùng với đó, khối lượng surimi cá minh thái nhiều hơn trên thị trường toàn cầu vốn đang suy yếu đang là một thách thức cho các doanh nghiệp surimi. Có thể trong vài năm tới, surimi cá minh thái sẽ chiếm thị phần cá nhiệt đới trừ khi có sự phục hồi về nhu cầu tiêu thụ.

Hay đối với cá ngừ đóng hộp - nhóm sản phẩm duy trì được đà tăng tốt nhất trong 5 tháng đầu năm đã bắt đầu sụt giảm liên tục và ngày càng giảm sâu kể từ tháng 6 tới nay.

Theo các doanh nghiệp, nguyên nhân của sự sụt giảm này ngoài việc hạn ngạch ưu đãi thuế quan đang hết dần thì các doanh nghiệp đang gặp khó khăn về nguồn cung cá ngừ vằn có xuất xứ thuần túy (nguyên liệu chủ lực của ngành chế biến và xuất khẩu cá ngừ đóng hộp).

Bên cạnh đó, Nghị định 37/2024/NĐ-CP (có hiệu lực từ 19/5/2024) quy định về kích cỡ chiều dài nhỏ nhất cho phép khai thác đối với cá ngừ vằn là 0,5m đang khiến cho các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu cá ngừ không mua được nguyên liệu cá ngừ đúng theo quy định mới.

Điều này dẫn tới việc một số doanh nghiệp cá ngừ đã dừng hoàn toàn việc thu mua nguyên liệu cá ngừ vằn khai thác trong nước của ngư dân do không đảm bảo kích cỡ. Hầu hết các cảng cá hiện nay đã ngừng xác nhận nguyên liệu (giấy S/C) cho các lô hàng cá ngừ vằn do kích thước cá khai thác nhỏ hơn quy định của Nghị định 37.

Do đó, nguồn nguyên liệu thuần túy dự trữ hiện đã cạn, các doanh nghiệp phải chuyển sang sử dụng nguồn nguyên liệu nhập khẩu. Và với nguồn nguyên liệu này thì các đơn hàng cá ngừ đóng hộp của Việt Nam xuất khẩu sang EU sẽ phải chịu thuế cao và khó lòng cạnh tranh được với các nước như Ecuador hay Philippines. Doanh nghiệp đứng trước nguy cơ mất thị trường.

VASEP nhận định, nhìn chung, xuất khẩu thủy sản sang các thị trường đều có chiều hướng khả quan hơn về mặt nhu cầu cũng như sự hồi phục dần dần về giá.

Tuy nhiên, vẫn còn một số thách thức lớn làm hạn chế sự tăng trưởng trong những tháng tới như thẻ vàng IUU, thuế chống trợ cấp, thuế chống bán phá giá… Do vậy, xuất khẩu thủy sản tới cuối năm 2024 dao động ở mức 9,4-9,5 tỷ USD, tăng gần 6% so với năm 2023.