[Tiền đẻ ra tiền] 9x có tỷ suất lợi nhuận vượt trội thị trường và thành quả của việc khổ luyện phân tích báo cáo tài chính

Cơ duyên của tôi đến với chứng khoán từ môn phân tích tài chính doanh nghiệp ở đại học.

Hồi đó để làm một bài tiểu luận đạt điểm cao, bạn bè tôi sẽ chọn các doanh nghiệp nổi tiếng có nhiều bài phân tích mẫu trên mạng để làm, tôi là kiểu sinh viên thích thể hiện trình độ trong lớp, nên cố tình chọn một công ty độc, lạ trên thị trường chứng khoán để được làm phân tích từ đầu không dựa dẫm vào ai. Cuối cùng tôi chọn một công ty về khai thác khoáng sản, giá cổ phiếu chỉ 10 ngàn đồng, sau 1 tuần tự mày mò phân tích, điều tra về doanh nghiệp, tôi thấy vô cùng khó hiểu và bức xúc với việc công ty này đang lấy tiền mua lại các công ty kém chất lượng của cá nhân ban lãnh đạo, sau này tôi mới biết đó gọi là "rút ruột". Một năm sau đó thì giá cổ phiếu này còn có 3.

Sang mùa tiểu luận thứ 2, lần này tôi chọn phân tích VHC – Thuỷ sản Vĩnh Hoàn, lần này làm xong tôi lại thấy hào hứng phấn khích "Trời ơi sao công ty này tốt quá"; ban lãnh đạo của họ rất giỏi, công ty có lợi thế cạnh tranh lớn trong ngành cá tra. Trong lòng cậu sinh viên lại nổi lên một cảm xúc khao khát kiếm tiền, làm giàu với cổ phiếu này, tôi cứ vài ngày lại check giá cổ phiếu VHC một lần rồi tự nhủ "Đừng tăng, đừng tăng, để tôi có tiền mua được đã"... VHC không hề đợi tôi, 1 năm sau cổ phiếu này đã tăng 100% rồi.

Hai cổ phiếu lần đầu tiên phân tích, để lại cho tôi rất nhiều cung bậc cảm xúc, từ bức xúc tức tối cho đến phấn khích, thôi thúc kiếm tiền. Một cổ phiếu tôi chê thì giảm, một tôi yêu thích thì tăng, cho tôi có niềm tin rằng nếu mình phân tích tốt, thì mình sẽ biết được đâu là cơ hội kiếm tiền. Tới đây tôi biết mình yêu thích nghề này rồi.

Tôi dành ra 2 năm cuối đại học để đọc, học về chứng khoán. Sáng đi học, tối về đọc sách chứng khoán, cuối tuần sẽ ra Thư viện Hà Nội vì hồi đó sách chứng khoán đã không được xuất bản lâu rồi chỉ còn các sách cũ ở thư viện. Xoá Facebook, xin phép bạn bè sẽ mất tích trong một năm để theo đuổi mong muốn có một công việc trong ngành chứng khoán.

Tôi chọn nghề môi giới, phần vì tiếc nếu bỏ sự hoạt ngôn, tính tình sôi nổi của mình nếu chỉ cặm cụi vào phân tích, nhưng phần lớn hơn vì tò mò về cái gọi là "sự điên rồ của đám đông". Nghề môi giới sẽ cho tôi biết đám đông nhà đâu tư nhỏ lẻ họ nghĩ gì, hành động thế nào, thực tế rơi vào tâm lý đám đông. Quả nhiên, sau đó tôi được nếm trải đủ với nghề.

Bước vào nghề, tôi muốn mình là một người tư vấn có những phân tích chuyên sâu và kĩ về doanh nghiệp. Một ý định tốt, mà sau này nhiều bạn trẻ mới vào nghề cũng nói với tôi rằng cũng có mục đích như vậy, giờ đã đi qua rồi tôi lại mới biết chuyện này rất khó.

Tôi vẫn nhớ hình ảnh từ 2016, một tầng làm việc của hơn 50 môi giới sẽ liên tục nói chuyện, cười đùa, hô hét vào mặt nhau những lệnh mua bán, say máu theo từng đợt sóng lên xuống của thị trường, theo những lệnh bán khớp của cổ phiếu. "Lệnh 500.000 kìa", ◊"Mua đê, không mua rồi nó trần lại phải đu đấy", "Tây nó múc như này thì sợ cái gì", " 10 triệu cổ bị "đớp" hết sạch, lái gom chứ nó có ngu đâu", "Chúng nó chất bán thế này để mua đấy ..."

Tôi còn nhớ mùa bầu cử 2016, tất cả chúng tôi đều tin rằng bà Hilary Clinton mới là người giúp chứng khoán tăng vì bà có quan điểm giữ các hiệp định thương mại TTP có lợi cho Việt Nam , ngày giao dịch hôm đó cả tầng chúng tôi đều mở bản đồ bầu cử của Mỹ, hết buổi sáng bà Hilary Clinton thắng thế tuyệt đối, chứng khoán Việt Nam tăng điểm, chúng tôi ai lấy đều tươi cười, hô lên những tiếng cổ vũ, có cả cảnh tất cả đứng dậy vỗ tay ăn mừng nữa, phiên sáng chúng tôi đều cùng nhau đặt lệnh "MUA".

Buổi chiều, khi kết quả chính thức ông Donald Trump thắng cử, chứng khoán đều quay đầu giảm, cả tầng chúng tôi không ai nói với nhau câu nào, im lìm như đưa đám, đến mức tôi chỉ dám nói chuyện thầm thì không dám nói như bình thường vì sợ sẽ chọc vào sự lầm lì, chán nản đang trên mặt mọi người, chúng tôi lại âm thầm đi đặt những lệnh "BÁN".

Sự kiện này cuối cùng chẳng ảnh hưởng quái gì cả, chứng khoán sau đó tăng dù ông Trump thắng, nhưng đó là câu chuyện để tôi luôn nhớ rằng đám đông có thể sáng nắng rạng rỡ, chiều về mưa thê thảm vì những chuyện chẳng đâu vào đâu.

Thời gian này tôi cố gắng tự học về phân tích và chuẩn bị cho mình phương pháp đầu tư lành mạnh nhất. Nhưng tâm lý đám đông là cái gì đó ma thuật len lói vào cuộc sống, suy nghĩ của bạn, tôi đã đọc rất nhiều sách về tâm lý trên thị trường chứng khoán, đọc rất nhiều bài học, đã luôn tự nhủ mình sẽ tránh nó, nhưng ai bảo môi trường không tác động đến bản thân mình thì đó là chưa trải mà thôi.

Tôi may mắn được anh em yêu quý và cho join vào một hội kín phím hàng, trong đó có những môi giới xuất sắc của các công ty chứng khoán, những người mà tôi chỉ ước được như họ. Tất cả chúng tôi đều đi theo một "Anh lớn", người là giám đốc một công ty chứng khoán, có những bữa đi ăn trưa với các quản lý quỹ, tối đến đi nhậu với chủ doanh nghiệp. Một ngày, anh lớn phím cho chúng tôi mã XXX với nhiều triển vọng sáng, lợi nhuận năm tới sẽ tăng mạnh, quỹ lớn có kế hoạch sẽ còn gom lớn mã này, game bán cho đối tác... Tôi dù có là một người theo phân tích doanh nghiệp thì các lời phím hàng uy tín thế này cũng "bẻ" hết các luận điểm của tôi để cho thuận với chiều MUA.

Hai tuần đầu, cổ phiếu rụt rè tăng được vài phần trăm nhưng áp lực bán rất lớn, khi tôi hỏi thì được các anh dạy về bài "đè gom", "chất bên bán để gom bên mua". Sau đó cổ phiếu quay đầu giảm, giảm nhanh, rõ ràng, thanh khoản lớn, "Anh lớn" đi nói chuyện "bên quỹ" để mang về cho chúng tôi một tin tức trấn an, nhưng tôi cũng dần cảm nhận có cái gì đó không được thuận. Cổ phiếu giảm, chúng tôi nhắn tin hỏi anh nhiều hơn nhưng phản hồi của anh ngày càng thưa lại cho đến một ngày anh chỉ seen không rep thêm nữa, tối hôm đó anh chấp nhận đã sai, đã tin nhầm, chúng tôi lỗ khoảng 30-40%. Anh em chúng tôi không trách gì cả, anh cũng chỉ muốn tốt mà thôi, chính anh cũng lỗ.

Sau chuyện này và nhiều pha tương tự khác tôi gặp quá nhiều, tôi rút ra bài học là chẳng thể tin một ai, chẳng thể tin vào mấy cái phím hàng có lái đánh lên hay tin nội gián gì cả, Anh tôi đã là "Anh lớn", một vị thế rất xa để chúng tôi phải nể vậy mà vẫn chỉ là người nhận tin muộn, đến "rửa bát" trong bữa tiệc của kẻ khác.

Qua những chuyện này, tôi quyết định mình phải thay đổi môi trường. Cảm ơn những năm tháng hoà mình vào đám đông điên rồ, dạy tôi biết sợ "tà đạo", dạy tôi biết hơn về "giữ tiền", giờ tôi sẽ phải tìm đến phân tích doanh nghiệp chuyên sâu để "kiếm tiền". 09/2017 tôi bất chấp phản đối của gia đình, vay tiền vào Sài Gon để gia nhập "Biên An Toàn" một team môi giới có tiếng về phân tích chuyên sâu, khuyến nghị nhiều deal đầu tư dài hạn hiệu quả cao.

Hai năm tiếp theo là hành trình phát triển "Như Cá gặp Nước", làm môi giới nhưng tôi được đi gặp doanh nghiệp, được đi thực địa, được trao đổi với các chuyên gia, được học phân tích từ những quản lý quỹ, cao thủ hàng đầu, được thực hiện các báo cáo phân tích cổ phiếu chuyên sâu không kém gì từ phòng phân tích, thậm chí có phần "hấp dẫn" hơn vì tôi là một dạng nhà phân tích tự do, không bị bó buộc phải phân tích theo một ngành, luôn tìm đến các cơ hội mới, các câu chuyện mới để làm phân tích, PNJ, HPG, VJC, MBB, ACB, ANV, PTB... đa số trong đó giúp chúng tôi kiếm những 20-30% lợi nhuận đó đều là thành quả của việc phân tích và chọn lọc kĩ. 

Rất nhiều nhà đầu tư tìm đến tôi vì họ hiếm khi gặp môi giới nào lại đi sâu về phân tích doanh nghiệp như thế. Tôi nhớ thời đỉnh điểm, một ngày có 30 nhà đầu tư liên lạc với tôi để mong được tư vấn, tôi đủng đỉnh ra yêu cầu NAV > 1 tỷ vẫn hơn một nửa tiếp tục inbox tôi ngày hôm sau. Nhưng chính tại đây, tôi cũng tự ngẫm ra những vấn đề của nghề môi giới với riêng mình tôi.

- Môi giới hút được nhiều khách hàng là người biết kể câu chuyện thật hay. Thế là chúng tôi liên tục đi tìm các câu chuyện mới, hết sóng này phải "kể" phải "vẽ" ra được sóng mới nối tiếp gối đầu nhau. Kĩ năng phân tích tốt giúp chúng tôi rất nhiều trong việc chọn lọc câu chuyện, nhưng đến một lúc mà không còn câu chuyện nào đủ tốt thì có các áp lực vô hình về kiếm phí, về giữ khách khỏi bị thằng khác kéo mất khi nó câu chuyện hay hơn khiến tôi cũng có những lúc hạ thấp tiêu chuẩn đánh giá của mình đi. Chính tôi còn chẳng suy nghĩ cụ thể như thế, nhưng cái bụng đói nó ngầm ép cái đầu tôi "dễ dãi" hơn, chỉ sau này tỉnh táo tôi mới ngộ ra.

- Tôi đã tìm được rất nhiều cơ hội ngon ăn, nhưng chỉ vì giao dịch, chốt lời để đảo hàng, vì không hoàn toàn là đầu tư dài hạn khiến tôi không tận dụng được hết con sóng dài của nó. Ăn 30% tôi đã hài lòng, sau đó cổ phiếu còn tăng gấp đôi nữa. Giá mà tôi không gợi ý nhà đầu tư "chốt lời" "ăn non". Có cái gì đó lấn cấn ở đây, tôi xây dựng bản thân là người phân tích theo doanh nghiệp đầu tư dài hạn, nhưng lại không hold đủ dài hạn.

- Cuối cùng là tôi đã chạm "trần" về khả năng phân tích của một môi giới, không còn nhiều điều về phân tích sâu hơn cho tôi học ở vị trí này nữa.

Cảm ơn hai năm quan trọng nhất trong sự nghiệp cùng Biên An Toàn, tôi đã được sếp Tuấn Đông Tà và anh Tiến leader cho tôi mọi thứ để phát triển và nâng cấp từ một người học việc cho đến được đâu đó gọi là "chuyên gia".

Tháng 09/2019 tôi sang Rồng Việt, nhận công việc phân tích để nâng cao trình độ, và sống với việc đầu tư cổ phiếu dài hạn.

Đây là khoảng thời tôi được chìm đắm hoàn toàn, nguyên chất vào công việc phân tích doanh nghiệp, để hoàn thiện những mảnh ghép trong hệ thống của mình. Tôi tự thấy mình là một kiểu làm việc như "hành xác". Tôi đọc rất nhiều, hóng những chuyển động mới từ báo từ xã hội mọi lúc mọi nơi, đồng nghiệp tôi sau này đã quen với việc 2h đêm tôi gửi họ một bài báo có tin giá cá tra tăng hay đi trên đường tôi sẽ chỉ vào đâu đó hỏi về chuyện đầu tư, bảo vệ toà đã quen với việc tôi là người tắt bóng đèn cuối cùng của tầng, viewer cũng quen với việc tôi đi làm cả ngày về vẫn ngồi livestream phân tích cổ phiếu tới đêm.

Thật may mắn, thành quả đến cũng nhanh, mỗi năm tôi thực hiện khoảng 20 báo cáo, có nhiều cổ phiếu tôi đã bắt được từ khi còn là tí hon cho đến lúc thành người khổng lồ như DGC, HAH hay những giai đoạn thị trường rất khó thì vẫn có những deal hiệu quả cao như LIX, RAL, BWE, VHC, TNH. Từ đầu 2022 đến nay, một quỹ nhỏ cá nhân do tôi quản lý đạt lợi nhuận 23,5% trong lúc Vnindex giảm 2,5%.

Đúc kết lại cả một quá trình dài từ một câu sinh viên học việc cho đến thời trôi dạt cùng đám đông nhỏ lẻ, cho đến làm nhà phân tích bài bản tôi rút ra mấy điều :

- Đừng bao giờ hỏi tại sao hôm nay tăng, tại sao có người mua người bán nữa. Thị trường này điên lắm, thứ suy nghĩ quái quỷ gì cũng có thể có, thì việc gì cũng có thể xảy ra trong cơn điên của thị trường, chẳng cần có lý lẽ gì cả.

- Các tin tức nội bộ là bữa ăn miễn phí không có thật, ai mời bạn đến ăn có khi để cho bạn "rửa bát"

- Trong đầu tư chẳng có chuyện phương pháp nào đúng hay sai, mà chỉ là cái gì phù hợp với mình. Tôi luôn từ chối 80% cơ hội đầu tư mà tôi đặt vào tầm ngắm chỉ vì không phù hợp, không đủ hiểu. 20% cuối cùng không tăng giá nhiều hơn số 80% đã bỏ, nhưng nó là những gì chắc chắn mà tôi đã quen đã biết rõ, xác suất thắng của tôi rất cao.

- Thị trường chứng khoán về dài hạn là một uptrend dài, chẳng cần bạn phải cưỡi trên mọi con sóng chỉ cần tận dụng tốt một vài cơ hội là đã đủ để vượt trội tăng tài sản, vươn xa rồi.

- Ngoài kia có những doanh nghiệp tốt, có lợi thế cạnh tranh vượt trội, đây là các con gà đẻ trứng vàng qua thời gian dài, dù có bao nhiêu đợt downtrend hay bao nhiêu tin tức xấu, tin đồn thì sau này đó cũng thành "Cơ hội tốt nhất để mua" mà thôi. Các doanh nghiệp này không phải lúc nào cũng là những ông lớn, mà có rất nhiều những công ty vừa và nhỏ nhưng đã có lợi thế cạnh tranh tốt, một bộ máy hoạt động hiệu quả, nếu theo dõi sớm và tìm được thời điểm công ty bứt phá về hoạt động sản xuất kinh doanh thì đó là đầu sóng của một hành trình dài từ zero to hero, cổ phiếu có thể cho những mức lãi x2 x3.

Cuối cùng một câu nói của Benjamin Graham mà tôi bị ám ảnh đó là "Hiệu quả trong đầu tư phụ thuộc rất ít vào việc chấp nhận rủi ro mà phụ thuộc nhiều nhất vào lượng nỗ lực một cách thông minh mà bạn bỏ vào công việc phân tích".

Thật sự chẳng có cách nào kiếm tiền dễ dàng cả, nỗ lực nhiều thì được nhiều, làm thông minh thì tiết kiệm thời gian và sức. Tự làm tự quyết định, tự nhận lỗi sai về mình để liên tục cải thiện, thì thành công sẽ hoàn toàn được tính bằng nỗ lực của bản thân, chẳng cần mong cầu thần may mắn hay đợi "anh lớn" nào.