Trung Quốc "phóng ầm ầm" trong cuộc đua vũ trụ, mở ra thị trường nghìn tỷ cho thám hiểm không gian "giá rẻ" và nhiều dịch vụ khác

Tên lửa Trường Chinh 12A, do Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Hàng không Vũ trụ Trung Quốc số 8 phát triển, là một phương tiện phóng sử dụng nhiên liệu oxy lỏng-metan có tải trọng trung bình với đặc điểm cốt lõi là "tầng đầu tiên có thể tái sử dụng". Tên lửa dài khoảng 70,4 mét, mỗi tầng có đường kính 3,8 mét và trọng lượng cất cánh khoảng 437 tấn.

Là một công nghệ cốt lõi định hình lại cục diện cạnh tranh không gian toàn cầu và giảm chi phí du hành vũ trụ thương mại, các quốc gia đang cạnh tranh để đạt được những đột phá trong công nghệ thu hồi giai đoạn đầu của các phương tiện phóng tái sử dụng.

"Các phương tiện phóng tái sử dụng của Trung Quốc sẽ tiếp tục thử nghiệm hàng loạt. Mặc dù câu hỏi "ai sẽ là người đầu tiên ở Trung Quốc và thứ ba trên toàn cầu làm chủ công nghệ cốt lõi này" vẫn chưa có lời giải đáp, nhưng mỗi nỗ lực khám phá công nghệ thu hồi đều đưa chúng ta đến gần hơn với thành công", ông Wang Xing, Trưởng nhóm phân tích tại Công ty chứng khoán Huatai, cho biết. "Dự kiến Trung Quốc sẽ làm chủ công nghệ thu hồi tên lửa vào năm 2026".

Theo thông tin được công bố trên tài khoản WeChat chính thức của Tập đoàn Khoa học và Công nghệ Hàng không Vũ trụ Trung Quốc, mặc dù nhiệm vụ không đạt được mục tiêu định trước là thu hồi tầng đầu tiên của tên lửa, nhưng đã thu được dữ liệu kỹ thuật quan trọng trong điều kiện bay thực tế của tên lửa, đặt nền tảng quan trọng cho các lần phóng tiếp theo và việc thu hồi các thiết bị tầng một cách đáng tin cậy. Nhóm nghiên cứu và phát triển sẽ tiến hành xem xét toàn diện và thiết lập lại kỹ thuật quy trình thử nghiệm này trong thời gian sớm nhất, nỗ lực hết sức để tìm ra nguyên nhân thất bại, liên tục tối ưu hóa kế hoạch thu hồi và tiếp tục thúc đẩy việc xác minh khả năng tái sử dụng.

Được biết, tên lửa Trường Chinh 12A sử dụng oxy lỏng và metan làm nhiên liệu đẩy, mở ra hướng đi kỹ thuật cho việc thu hồi thẳng đứng trên mặt đất. Các chuyên gia trong ngành tin rằng vụ phóng này xác nhận tính khả thi của công nghệ tên lửa phóng tái sử dụng lên quỹ đạo của Trung Quốc, đánh dấu một bước đột phá nữa trong công nghệ tên lửa phóng tái sử dụng của Trung Quốc.

Hiện nay, việc nghiên cứu các phương tiện phóng có thể tái sử dụng của Trung Quốc đang tiến triển song song theo nhiều hướng công nghệ khác nhau.

Ví dụ, phương tiện phóng tái sử dụng Hyperbola-3 của iSpace, do chính iSpace phát triển, sử dụng oxy lỏng và metan làm nhiên liệu và được thu hồi trên biển. Được biết, Hyperbola-3 dự kiến sẽ thực hiện chuyến bay đầu tiên vào nửa đầu năm 2026 và sẽ nghiên cứu khả năng thu hồi trên biển.

Hơn nữa, việc sử dụng oxy lỏng và dầu hỏa làm nhiên liệu đẩy cũng là một hướng đi công nghệ quan trọng để nghiên cứu các phương tiện phóng có thể tái sử dụng. Lấy ví dụ phương tiện phóng nhiên liệu lỏng cỡ lớn Tianlong-3, dự kiến sẽ thực hiện chuyến bay thử nghiệm đầu tiên trong thời gian tới, được phát triển độc lập bởi Công ty TNHH Công nghệ Hàng không Vũ trụ Giang Tô Tianbing, có trọng lượng cất cánh khoảng 600 tấn và có thể thực hiện phóng chòm sao "một tên lửa, 36 vệ tinh". Hệ thống đẩy cốt lõi của Tianlong-3 sử dụng nhiên liệu oxy lỏng và dầu hỏa, và tầng đầu tiên của nó có thể tái sử dụng.

Phương tiện phóng tái sử dụng Zhishenxing-1, do Công ty TNHH Công nghệ Hàng không Vũ trụ Năng lượng Thiên hà Bắc Kinh phát triển, dự kiến cũng sẽ thực hiện chuyến bay thử nghiệm đầu tiên trước Tết Nguyên đán năm 2026. Được biết, Zhishenxing-1 sử dụng động cơ nhiên liệu lỏng-oxy-dầu hỏa có lực đẩy thay đổi kiểu kim-bu lông do công ty tự phát triển, áp dụng thiết kế cấu trúc song song 7 động cơ, nghiên cứu phương án kỹ thuật thu hồi thẳng đứng trên mặt đất và thực hiện phân bổ lại lệnh điều khiển động cơ trong trường hợp xảy ra sự cố thông qua "hệ thống dẫn đường quán tính cáp quang + cơ cấu servo điện".

"Là nhiên liệu đẩy, oxy lỏng và dầu hỏa, cũng như oxy lỏng và metan, mỗi loại đều có những ưu điểm và nhược điểm riêng," ông Liu Shang, Tổng Giám đốc kiêm Đối tác quản lý của Jinsha Capital, cho biết trên tờ Securities Daily. Oxy lỏng và dầu hỏa đã được sử dụng từ lâu trong một số phương tiện phóng đã hoàn thiện, bao gồm cả tên lửa Trường Chinh 5, và độ tin cậy cũng như tính ổn định của chúng đã được kiểm chứng đầy đủ. Đồng thời, oxy lỏng và dầu hỏa có lợi thế đáng kể về mật độ năng lượng, khiến chúng phù hợp hơn cho các tên lửa có đường kính nhỏ hơn 5 mét. Tuy nhiên, xét về khía cạnh sạch sẽ, quá trình đốt cháy oxy lỏng và dầu hỏa dễ tạo ra cặn carbon và có độ sạch kém. Xét đến nhu cầu trong tương lai, tiềm năng tăng khả năng tải trọng của tên lửa sử dụng oxy lỏng và dầu hỏa làm nhiên liệu là có hạn. Ngược lại, oxy lỏng và metan có mật độ năng lượng thấp hơn và kém ổn định hơn so với oxy lỏng và dầu hỏa trong các tên lửa cỡ nhỏ và trung bình, khiến chúng phù hợp hơn cho các tên lửa đường kính lớn và có thể đáp ứng nhu cầu tiềm năng về tăng trưởng khả năng tải trọng trong tương lai.

Trong quá trình tìm hiểu các phương pháp trục vớt khác nhau, một cách tiếp cận khác biệt cũng được thể hiện rõ. Một chuyên gia trong ngành giấu tên cho biết với các phóng viên: "Ưu điểm cốt lõi của việc trục vớt trên biển nằm ở tính cơ động của giàn khoan. Chúng tôi có thể điều khiển tàu trục vớt đến điểm cập bến tối ưu, từ đó tối ưu hóa chi phí trục vớt, nâng cao hiệu quả trục vớt và cung cấp các giải pháp thích ứng với từng tình huống hơn cho việc trục vớt tên lửa."

Việc khám phá nhiều hướng đi công nghệ khác nhau đang thúc đẩy tiến trình của Trung Quốc hướng tới việc thu hồi tên lửa giai đoạn đầu. Ông Wang Xing tin rằng các chuyến bay thử nghiệm đầu tiên của nhiều phương tiện phóng tái sử dụng hiện nay ở Trung Quốc có ý nghĩa rất lớn trong giai đoạn kiểm chứng công nghệ. Xu hướng khám phá chuyên sâu này có thể nhanh chóng lặp lại và kiểm chứng tính khả thi của nhiều hướng đi công nghệ, đẩy nhanh quá trình hoàn thiện và cải tiến các công nghệ cốt lõi, đồng thời đặt nền tảng vững chắc cho những đột phá trong công nghệ thu hồi tên lửa.

Khai thác thị trường nghìn tỷ nhân dân tệ

Các khâu thượng nguồn và hạ nguồn trong chuỗi giá trị ngành đang tích cực thúc đẩy những đột phá công nghệ và mở rộng thị trường.

Wang Xing nói với các phóng viên rằng sự hoàn thiện của công nghệ tái sử dụng là động lực cốt lõi để mở ra kỷ nguyên chi phí thấp cho du lịch vũ trụ thương mại. Theo ông, việc tái sử dụng tên lửa có thể phân bổ hiệu quả chi phí của một lần phóng, từ đó tối ưu hóa chi phí, mở rộng các kịch bản ứng dụng và thúc đẩy một hệ sinh thái công nghiệp phát triển mạnh mẽ. Mở rộng cánh cửa cho chi phí thấp sẽ tạo động lực to lớn cho ngành công nghiệp này.

Một mặt, nút thắt cổ chai lâu nay về năng lực vận chuyển trong sự phát triển của ngành công nghiệp hàng không vũ trụ thương mại sẽ dần được phá vỡ, và việc xây dựng mạng lưới chòm sao dự kiến sẽ được đẩy nhanh, từ đó thúc đẩy các công ty sản xuất vệ tinh, linh kiện hỗ trợ và các công ty liên quan khác tăng cường bố trí năng lực sản xuất, và hơn nữa giảm chi phí của ngành công nghiệp hàng không vũ trụ thương mại từ góc độ phần cứng.

Một số nhà sản xuất vệ tinh đã dần mở rộng năng lực sản xuất. Một đại diện từ Công ty TNHH Công nghệ Mạng GalaxySpace (Bắc Kinh) (sau đây gọi tắt là "GalaxySpace") cho biết với các phóng viên rằng GalaxySpace đã xây dựng nhà máy sản xuất vệ tinh thông minh đầu tiên của Trung Quốc tại khu vực Đồng bằng sông Dương Tử với đầy đủ chứng chỉ nghiên cứu và phát triển. Công ty đã thiết lập một chuỗi sản xuất hoàn chỉnh cho các vệ tinh có trọng lượng từ 100 kg đến 2000 kg, với năng lực sản xuất hàng năm từ 100 đến 150 vệ tinh cỡ trung bình. Điều này đã đưa ngành sản xuất vệ tinh bước vào kỷ nguyên mới của sản xuất hàng loạt "cấp công nghiệp", rút ngắn chu kỳ phát triển vệ tinh đến 80% so với các phương pháp truyền thống. "Đến nay, gần 20 vệ tinh công nghệ tiên tiến đã được sản xuất thành công tại đây và đang hoạt động ổn định trên quỹ đạo", vị đại diện cho biết.

Mặt khác, thị trường hạ nguồn đang trên đà bùng nổ. Từ đầu năm đến nay, Bộ Công Công Thương đã liên tiếp cấp phép hoạt động kinh doanh dịch vụ viễn thông di động vệ tinh cho Tập đoàn Viễn thông Di động Trung Quốc (sau đây gọi là "China Mobile") và Tập đoàn Viễn thông Mạng Liên hợp Trung Quốc, trong khi Tổng công ty Viễn thông Trung Quốc đã có giấy phép hoạt động kinh doanh viễn thông cơ bản bao gồm dịch vụ viễn thông di động vệ tinh. Ba nhà mạng viễn thông lớn này có thể hợp pháp cung cấp các dịch vụ như kết nối trực tiếp điện thoại di động với vệ tinh, mở rộng ứng dụng trong các tình huống như liên lạc khẩn cấp, liên lạc hàng hải và liên lạc ở vùng sâu vùng xa, đồng thời làm phong phú thêm nguồn cung cấp dịch vụ và sản phẩm viễn thông.

Một số nhà mạng đã có những bước chuẩn bị tiếp theo để đảm bảo dịch vụ liên lạc vệ tinh. Ông Cheng Ritao, đến từ Bộ phận Đổi mới Khoa học và Công nghệ của Viện Thiết kế China Mobile, cho biết với báo Securities Daily rằng mạng lưới vệ tinh có giá trị cộng hưởng cực kỳ mạnh mẽ đối với mạng lưới mặt đất về khả năng phủ sóng toàn cầu liền mạch, khả năng phục hồi mạng và hỗ trợ liên lạc khẩn cấp, cũng như mở rộng kinh doanh quốc tế. Trong bối cảnh đó, ngành công nghiệp đang đối mặt với thách thức quan trọng là chuyển từ hoạt động mạng lưới riêng lẻ sang đạt được "sự tích hợp không gian-không khí-mặt đất".

Ông tuyên bố rằng China Mobile đã hoàn thành việc xây dựng hệ thống "phối hợp mặt đất - vệ tinh", cho phép kết nối giữa mạng mặt đất và mạng vệ tinh, cung cấp các dịch vụ thông tin liên lạc tích hợp tương đối ở cấp độ doanh nghiệp. Trong tương lai, China Mobile sẽ thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển của "tích hợp mặt đất - vệ tinh", cụ thể là kiến trúc mạng và chồng giao thức thống nhất, để đạt được khả năng liên lạc liền mạch, hội tụ và xây dựng các dịch vụ mạng mọi lúc, mọi nơi.

Khi kỷ nguyên du lịch vũ trụ thương mại chi phí thấp ngày càng đến gần, tiềm năng thị trường khổng lồ của nó dự kiến sẽ được giải phóng với tốc độ nhanh chóng. Liu Shang tin rằng thị trường du lịch vũ trụ thương mại dự kiến sẽ đạt đến hàng nghìn tỷ nhân dân tệ và sẽ được giải phóng dần dần qua ba giai đoạn.

Trong giai đoạn đầu, sản xuất vệ tinh và sản xuất tên lửa dự kiến sẽ được hưởng lợi đầu tiên, với trọng tâm của sản xuất tên lửa chuyển sang các phương tiện phóng có thể tái sử dụng. Trong giai đoạn thứ hai, cơ sở hạ tầng được cải thiện dự kiến sẽ thúc đẩy sự thịnh vượng của hệ sinh thái, với các ứng dụng mặt đất và dịch vụ đầu cuối dần tăng về khối lượng, và các kịch bản như truyền thông vệ tinh bắt đầu bén rễ. Trong giai đoạn thứ ba, tỷ lệ thâm nhập của các ứng dụng hạ nguồn dự kiến sẽ tăng lên, và các mô hình kinh doanh mới như sức mạnh tính toán vũ trụ và thám hiểm không gian sâu sẽ dần được thương mại hóa, thúc đẩy thị trường từ định hướng cơ sở hạ tầng sang bước nhảy vọt về giá trị của toàn bộ chuỗi ngành, giải phóng đà tăng trưởng mạnh mẽ hướng tới mức nghìn tỷ nhân dân tệ.