Việt Nam thăng hạng trong chuỗi giá trị tỷ đô: Tầm nhìn chiến lược từ 10 năm trước

Lựa chọn trọng tâm chiến lược khôn ngoan

Tháng 4 năm nay, Bloomberg đưa tin, Thái Lan, Việt Nam, Ấn Độ, Campuchia đang nổi lên như những người "chiến thắng" khi Mỹ đa dạng hóa việc sản xuất chất bán dẫn và bắt đầu bớt phụ thuộc vào các trung tâm truyền thống.

Đáng chú ý, doanh thu chip của Việt Nam tăng 75% so với cùng kỳ năm ngoái, đạt 562 triệu USD vào tháng 2/2023. Sự gia tăng xuất khẩu chip là một minh chứng cho vị trí chiến lược của Việt Nam, tờ SCMP nhận định.

Tham gia vào chuỗi giá trị bán dẫn có nghĩa là tham gia vào thị trường toàn cầu được dự báo sẽ đạt 1,4 nghìn tỷ USD vào năm 2029 với tốc độ tăng trưởng gộp hàng năm là 12%.

Các công ty bị mắc kẹt trong chuỗi cung ứng chất bán dẫn đã chuyển sang Việt Nam, trong khi các công ty Mỹ cũng mong muốn đa dạng hóa nguồn chip đã tìm được đối tác đáng tin cậy tại Việt Nam.

Truyền thông quốc tế ghi nhận tầm nhìn chiến lược của Việt Nam về chất bán dẫn đã được thể hiện rõ ràng ngay từ năm 2012, khi chính phủ mô tả các sản phẩm này là "hàng hóa và dịch vụ trọng điểm của quốc gia".

Đầu năm nay, khi Phó Thủ tướng Lê Minh Khái gặp John Neuffer, người đứng đầu Hiệp hội Công nghiệp chất bán dẫn Mỹ, quan chức này cho biết chip là "ưu tiên hàng đầu" của Việt Nam và đề nghị Mỹ đầu tư nhiều hơn vào lĩnh vực này.

Khi chất bán dẫn đã trở thành trụ cột của nền kinh tế toàn cầu, làm nền tảng cho mọi sản phẩm điện tử từ điện thoại thông minh đến máy tính, trọng tâm chiến lược của Việt Nam là rất khôn ngoan.

Với trục kinh tế này, Việt Nam có thể nâng cao vị thế của mình trong chuỗi giá trị toàn cầu, chuyển từ mô hình lao động giá rẻ và hiện đại hóa nền kinh tế.

Nguyên nhân của sức hấp dẫn

Có được những thành tích này, theo trang Diễn đàn Đông Á, là do chính sách công nghiệp và công nghệ của Việt Nam luôn dành ưu đãi cao nhất cho các dự án công nghệ cao, bao gồm giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, miễn thuế doanh thu và miễn tiền thuê đất.

Tuy nhiên, các ưu đãi hào phóng không phải là lý do duy nhất khiến các công ty đa quốc gia đổ hàng tỷ USD vào hệ sinh thái bán dẫn của Việt Nam. Một lợi thế của Việt Nam so với các nước láng giềng trong khu vực là nguồn tài năng kỹ thuật trẻ với chi phí tương đối thấp hơn. Hơn 40% sinh viên tốt nghiệp cao đẳng và đại học của Việt Nam đang theo học chuyên ngành khoa học và kỹ thuật, và Việt Nam nằm trong số 10 quốc gia có nhiều sinh viên tốt nghiệp kỹ thuật nhất.

Việt Nam cũng là một trong những nền kinh tế mở nhất thế giới với 15 hiệp định thương mại tự do, môi trường kinh doanh ngày càng cải thiện và một chính phủ tương đối ổn định với các kế hoạch phát triển kinh tế xã hội rõ ràng. Tính ổn định về chính trị xã hội là một điểm cộng khác cho các công ty công nghệ đang tìm kiếm một địa điểm có rủi ro thấp để sản xuất và xuất khẩu.

Các bánh xe đã vào guồng

Intel là tập đoàn lớn đầu tiên vận hành các bộ phận của quy trình sản xuất chip tại Việt Nam, với cơ sở tại Thành phố Hồ Chí Minh cung cấp 3 tỷ sản phẩm bán dẫn trên toàn thế giới tính đến năm 2021.

Các công ty toàn cầu khác bao gồm Samsung, Qualcomm, Texas Instruments, SK Hynix, Hayward Quartz Technology, Synopsys và NXP Semiconductors sau đó đã vào Việt Nam.

Tuy nhiên, lĩnh vực chip của Việt Nam vẫn phụ thuộc nhiều vào FDI và vai trò của Việt Nam trong chuỗi cung ứng chủ yếu ở khâu lắp ráp, thử nghiệm và đóng gói. Việt Nam vẫn chưa sản xuất bất kỳ chất bán dẫn nào trong nước. Ngay cả những con chip "Made in Vietnam" đầu tiên của FPT Semiconductor cũng được sản xuất tại Hàn Quốc.

Mục tiêu của Việt Nam là thúc đẩy sự tự lực. Tháng 8/2022, Thủ tướng Phạm Minh Chính chỉ đạo Viettel triển khai "nghiêm túc, hiệu quả" kế hoạch nghiên cứu phát triển, thiết kế, sản xuất chip trong nước.

Một tương lai đầy hứa hẹn đang mở ra cho ngành công nghiệp bán dẫn của Việt Nam. Tập đoàn Samsung của Hàn Quốc vào tháng 12 năm ngoái đã khánh thành một trung tâm R&D trị giá 220 triệu USD tại Hà Nội và công bố kế hoạch sản xuất hàng loạt chip tại Việt Nam trong năm nay.

Kế hoạch tăng đầu tư đáng kể của Intel vào Việt Nam trong năm nay, ước tính khoảng 1 tỷ USD, cũng cho thấy các bánh xe của tiến trình đã bắt đầu chuyển động. Amkor Technology, công ty hàng đầu thế giới về dịch vụ thử nghiệm và đóng gói chất bán dẫn thuê ngoài, cũng sẽ mở nhà máy tại Việt Nam vào cuối năm nay.

Khi nền kinh tế toàn cầu phụ thuộc nhiều hơn vào chất bán dẫn hơn bao giờ hết, việc Việt Nam định vị chiến lược và tiếp tục tập trung vào lĩnh vực này có thể thu được những lợi ích đáng kể.

Bài viết trên SCMP nhấn mạnh, bằng cách tăng cường hệ thống giáo dục và đào tạo, nuôi dưỡng đổi mới trong nước và xây dựng chiến lược quốc gia, Việt Nam có thể biến "cơn sốt chip" thành một cuộc chạy marathon được dàn dựng bài bản, đảm bảo vị trí đi đầu trong cuộc cách mạng bán dẫn.