Buồn của vựa lúa lớn thứ 4 thế giới: Gạo Ấn Độ gây áp lực khiến xuất khẩu giảm một nửa, mất ưu đãi thuế 1%

Xuất khẩu gạo của Pakistan đang sụt giảm mạnh trong năm tài chính 2025–2026, khi nguồn cung từ Ấn Độ quay trở lại thị trường toàn cầu, làm gia tăng cạnh tranh và gây áp lực giảm giá đối với các nước xuất khẩu.

Theo số liệu của Cục Thống kê Pakistan (PBS), trong giai đoạn từ tháng 7 đến tháng 11 năm tài chính 2025–2026, xuất khẩu gạo của Pakistan giảm 40,02% về khối lượng so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, xuất khẩu gạo IRRI-6 và IRRI-9 (gạo không phải basmati) giảm 39,70%, còn xuất khẩu gạo basmati giảm 41,79%.

Về giá trị, kim ngạch xuất khẩu gạo giảm mạnh hơn, ở mức 49,24% tính theo USD. Xuất khẩu gạo IRRI-6 và IRRI-9 giảm 53,23%, trong khi gạo basmati giảm 37,58%, phản ánh cả sự suy giảm về khối lượng lẫn áp lực giá trên thị trường quốc tế.

Ông Muhammad Javed Jillani, Phó Chủ tịch cấp cao Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Pakistan (REAP), cho biết gạo Ấn Độ hiện có giá thấp hơn đáng kể, khiến gạo Pakistan mất lợi thế cạnh tranh. Theo ông, do thanh khoản trên thị trường quốc tế suy yếu, giá gạo không phải basmati của Pakistan đã giảm từ khoảng 550 USD/tấn xuống còn khoảng 350 USD/tấn, song vẫn khó cạnh tranh với nguồn cung giá rẻ từ Ấn Độ.

Xuất khẩu suy giảm cũng góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng thâm hụt thương mại của Pakistan. Trong 5 tháng đầu năm tài chính 2025–2026, thâm hụt thương mại của nước này tăng hơn 37%, lên 15,47 tỷ USD, so với mức 11,28 tỷ USD cùng kỳ năm trước. Tổng kim ngạch xuất khẩu trong giai đoạn này giảm hơn 6%, xuống còn 12,84 tỷ USD.

Theo ông Ahsan Mehanti, Giám đốc điều hành Arif Habib Commodities, sản lượng gạo trong nước đã bị ảnh hưởng bởi lũ lụt, làm suy giảm nguồn cung. Bên cạnh đó, xu hướng giảm giá của các mặt hàng nông sản trên thị trường quốc tế cũng là một nguyên nhân quan trọng khiến kim ngạch xuất khẩu của Pakistan đi xuống.

Ở góc độ phân tích, Tiến sĩ Usama Ehsan Khan, Trưởng bộ phận Nghiên cứu của Hội đồng Tư vấn và Nghiên cứu Chính sách (PRAC), cho biết riêng trong tháng 11/2025, xuất khẩu gạo của Pakistan đã giảm tới 56%, từ 431,37 triệu USD xuống còn 188,13 triệu USD so với cùng kỳ năm trước. Trong tổng mức sụt giảm 243,25 triệu USD, có tới 195,85 triệu USD đến từ việc giảm khối lượng xuất khẩu, cho thấy Pakistan đang mất thị phần rõ rệt trên thị trường quốc tế.

Theo ông Khan, một nguyên nhân bên ngoài quan trọng là việc Ấn Độ dỡ bỏ các hạn chế xuất khẩu gạo, khiến nguồn cung toàn cầu tăng mạnh và gây áp lực giảm giá. Gạo Ấn Độ, với lợi thế chi phí, đã nhanh chóng thay thế gạo Pakistan tại các thị trường nhạy cảm về giá.

Bên cạnh đó, các yếu tố chính sách trong nước cũng làm suy yếu năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp xuất khẩu. Việc Pakistan chuyển từ Chế độ Thuế Cuối cùng (FTR) sang Chế độ Thuế Thông thường (NTR) đã làm chi phí tăng mạnh. Theo cơ chế mới, các nhà xuất khẩu phải chịu thuế thu nhập doanh nghiệp 29%, kèm phụ thu có thể lên tới 10%, cao hơn đáng kể so với mức thuế doanh thu 1% trước đây.

Ngoài ra, chi phí tài chính tại Pakistan cũng cao hơn so với các đối thủ cạnh tranh. Lãi suất vay của các nhà xuất khẩu Pakistan được ước tính cao hơn khoảng 600 điểm cơ bản so với các doanh nghiệp xuất khẩu gạo của Ấn Độ, trong khi các doanh nghiệp Ấn Độ được hưởng nguồn vốn ưu đãi và môi trường chính sách hỗ trợ hơn.

Theo các chuyên gia, nếu không sớm cải thiện các vấn đề về thuế, chi phí vốn và tính ổn định của chính sách, Pakistan có nguy cơ tiếp tục mất thị phần trong thương mại gạo toàn cầu, ngay cả khi sản lượng trong nước phục hồi.