Cách cứu sông Seine thoát cảnh 'hố thải' của Paris suốt thế kỷ

Sông Seine từ lâu được xem là biểu tượng của nước Pháp với chiều dài khoảng 774 km, con sông bắt nguồn từ vùng Burgundy, chảy qua thủ đô Paris trước khi đổ ra biển tại Normandy. Tuy nhiên, phía sau vẻ đẹp và danh tiếng ấy là một thực tế kém lãng mạn hơn. Trong nhiều thập kỷ, sông Seine bị biến thành nơi tiếp nhận đủ loại chất thải.

"Hố thải" của thủ đô

Từ thời Trung cổ, sông Seine đã trở thành khu chứa rác thải của con người và những bộ phận động vật mà người bán thịt vứt bỏ. Đến thế kỷ XIX, tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng hơn khi nước thải đô thị lẫn nước thải từ nhà máy được xả thẳng xuống Seine mà không qua xử lý, gây ảnh hưởng sâu rộng đến môi trường và đời sống ở vùng hạ lưu.

Cùng với đó, hệ thống cống rãnh hỗn hợp của Paris xây dựng trong giai đoạn cải tổ đô thị dưới thời Nam tước Georges-Eugène Haussmann, dần bộc lộ những hạn chế nghiêm trọng theo thời gian. Khi mưa lớn xảy ra, hệ thống lỗi thời này không còn khả năng hoạt động khiến nước thải chưa qua xử lý bị xả thẳng ra sông Seine.

Đến năm 1923, chính quyền Pháp buộc ban hành lệnh cấm tắm tại sông Seine vì nguồn nước ô nhiễm vượt mức chuẩn. Tiếp đến thập niên 1970, khoảng 60% lượng nước thải của Paris vẫn đổ trực tiếp xuống dòng sông khiến hệ sinh thái gần như sụp đổ, số loài cá sinh sống trong sông Seine khi đó chỉ còn vỏn vẹn ba loài.

Chính vì vậy, nỗ lực khôi phục sức sống cho sông Seine được thực hiện trong nhiều thập kỷ với sự tham gia trực tiếp của nhiều nhà chức trách và giới quy hoạch đô thị nhằm khắc phục những tổn hại môi trường kéo dài.

Năm 1988, ông Jacques Chirac khi đó là Thị trưởng Paris và sau này trở thành Tổng thống Pháp (từ năm 1995 tới năm 2007) lần đầu công khai ủng hộ ý tưởng mở lại sông Seine cho hoạt động bơi lội. Tuy nhiên, ý tưởng này không thể trở thành hiện thực, do những rào cản về ô nhiễm và hạ tầng.

Chỉ trong khoảng hai thập kỷ trở lại đây, chất lượng nước của Seine mới có những cải thiện rõ rệt, nhờ hàng loạt biện pháp can thiệp. Đặc biệt, thời hạn đăng cai Thế vận hội Olympic trở thành cú hích quan trọng, mang lại cả động lực chính trị lẫn nguồn lực tài chính để Paris đẩy nhanh quá trình hồi sinh dòng sông mang tính biểu tượng này.

Tham vọng cải tạo sông Seine không chỉ dừng lại ở Thế vận hội Olympic mà còn hướng tới việc biến Paris thành khu vực đô thị khổng lồ đầu tiên trên thế giới cho phép bơi lội trong lòng thành phố, một thành tựu được kỳ vọng sẽ truyền cảm hứng cho nhiều thành phố lớn khác, bao gồm cả Los Angeles.

Giấc mơ thành hiện thực

Tháng 7/2025, lần đầu tiên sau hơn một thế kỷ, người dân thủ đô Paris đổ xô xuống tắm trong sông Seine khi chính quyền lần đầu tiên cho công chúng bơi tại đây kể từ năm 1923. Ông Alain Desaunay, 62 tuổi, sống ở ngoại ô Paris thốt lên: "Thật tuyệt vời khi được bơi trong làn nước tự nhiên chứ không phải trong hồ bơi công cộng".

Theo đài NBC, các cuộc kiểm tra chất lượng nước cho thấy sông Seine đáp ứng tiêu chuẩn an toàn để bơi lội trong khoảng 7 trên 10 ngày. Không chỉ vậy, hệ sinh thái của dòng sông cũng ghi nhận sự phục hồi rõ rệt khi số loài cá sinh sống tăng từ vỏn vẹn 3 loài lên 32 loài.

Phát biểu hồi tháng trước, ông Pierre Rabadan, Phó Thị trưởng Paris cũng cho biết có hơn 40.000 người tham gia bơi lội tại những khu vực được phép trên sông Seine kể từ khi chính thức mở cửa vào ngày 5/7.

Cùng với đó, chất lượng nước sông Seine được giám sát và kiểm tra hằng ngày nhằm bảo đảm an toàn cho hoạt động bơi lội. Tương tự như tại các bãi biển ở Pháp, hệ thống cờ hiệu nhiều màu được sử dụng để thông báo rõ ràng cho người dân và du khách về điều kiện xuống nước.

Theo ông Rabadan, cờ màu xanh lá cây cho biết nước đạt chất lượng tốt và đủ an toàn để bơi, trong khi cờ đỏ là dấu hiệu cảnh báo chất lượng nước không bảo đảm hoặc dòng chảy quá mạnh, buộc các hoạt động bơi lội phải tạm dừng.

Và để có thể mở lại sông Seine, chính quyền Paris đã nỗ lực lớn trong hoạt động cải thiện chất lượng nước sông với hàng loạt khoản đầu tư được thực hiện, bao gồm kết nối hàng chục ngàn hộ dân với hệ thống thoát nước thải, nâng cấp các cơ sở xử lý nước và xây dựng những bể chứa nước mưa khổng lồ.

Đề cao hệ thống xử lý nước thải

Theo trang tin CleanTechnica, nước thải sinh hoạt và nước mưa tại Paris trước đây cùng chảy chung vào một hệ thống thoát nước, khiến nguy cơ ô nhiễm sông Seine gia tăng mỗi khi mưa lớn. Để giải quyết vấn đề này, thành phố đã xây dựng một bể chứa ngầm quy mô lớn mang tên Austerlitz, chính thức hoàn thành vào tháng 5/2024.

Công trình có dung tích khoảng 15 triệu gallon, tương đương gần 50.000 m³, được đào ngay cạnh ga Austerlitz với nhiệm vụ thu gom lượng nước mưa dư thừa. Nhờ đó, nước thải chứa vi khuẩn không còn tràn ra sông Seine khi hệ thống quá tải. Bể chứa này có khả năng giữ lượng nước tương đương khoảng 20 bể bơi Olympic, toàn bộ sẽ được đưa đi xử lý thay vì xả thẳng qua hệ thống thoát nước mưa ra dòng sông.

Ngoài ra, dự án hạ tầng thoát nước có quy mô lớn nhất tại Paris là hệ thống cống ngầm siêu lớn với tổng chiều dài khoảng 8,8 km, được xây dựng ở khu vực phía nam thành phố. Bên cạnh đó, hai đơn vị khử trùng mới tại nhà máy xử lý nước thải của SIAAP chính thức đi vào vận hành từ mùa hè năm ngoái. Những công trình này được xem là mắt xích then chốt, góp phần cải thiện đáng kể chất lượng nước của sông Seine.

Cùng với đó, thông qua chính sách hỗ trợ tài chính cùng những chiến dịch truyền thông, chính quyền Paris thúc đẩy hộ gia đình ở khu vực nông thôn và chủ nhà thuyền tại thượng nguồn ngừng xả trực tiếp chất thải sinh hoạt xuống sông. Thay vào đó, nước thải được kết nối và dẫn vào hệ thống cống xử lý tập trung.

Để ngăn chặn việc xả nước thải từ tàu thuyền hoặc công trình nổi neo đậu tại cảng Paris dọc sông Seine, luật hiện hành cũng yêu cầu mỗi tàu thuyền hoặc công trình phải được kết nối với mạng lưới xử lý nước thải chính của thành phố.

Hiện tại, thành phố Paris đang xúc tiến các kế hoạch tham vọng khác nhằm tăng cường bảo vệ dòng sông lịch sử này trước nguy cơ ô nhiễm.