Đến Việt Nam lập nghiệp bằng một loài Ruồi, hai founder Entobel: “Chúng tôi rất biết ơn Việt Nam”

Chúng tôi kết nối với Gaëtan Crielaard và Alex de Caters qua điện thoại và dù đã hẹn từ lâu nhưng họ vẫn phải chia nhau xử lý các công việc suốt buổi nói chuyện ngày hôm đó.

10 năm ở Việt Nam, Gaëtan và Alex thừa nhận vẫn chưa học được cách nói tiếng Việt dù đã rất nỗ lực tập luyện bất kể lịch trình bận bịu như thế. Lập nghiệp ở đất nước cách xa Bỉ gần 10.000km, không sành ngôn ngữ, không nhiều vốn liếng và cũng chưa từngđặt chân đến châu Á, hai nhà sáng lập Entobel đã đến Việt Nam thực hiện những thí nghiệm đầu tiên trên ruồi lính đen.

Bắt đầu từ một trang trại nhỏ ở Đồng bằng Sông Cửu Long, Entobel đã xây dựng một trong những nhà máy sản xuất và chế biến thức ăn chăn nuôi từ côn trùng lớn nhất thế giới tại tỉnh Đồng Nai với công suất 1.000 tấn/năm. Nhà máy tiếp theo đã bắt đầu khởi công tại Vũng Tàu, và họ nói sẽ tiếp tục ở lại Việt Nam để vận hành nhà máy này trong 40 năm nữa.

Vì sao hai anh có ý tưởng lập một công ty chế biến thức ăn chăn nuôi từ ruồi lính đen?

Năm 2012, khi đang học đại học ở Bỉ, chúng tôi thực hiện luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Tài chính và Kỹ Thuật với đề tài nghiên cứu về ruồi lính đen. Một năm sau khi hoàn thành nghiên cứu, chúng tôi cảm thấy đề tài này không thể chỉ nằm trên giấy mà nên được đưa vào thực tiễn. Vì thế, chúng tôi quyết định xách ba lô đến Việt Nam, ngay sau khi vừa tốt nghiệp và hoàn toàn chưa có kinh nghiệm.

Có thể nói, mong muốn tạo ra sự khác biệt cho chuỗi cung ứng thực phẩm cũng như mang đến giải pháp bền vững hơn cho môi trường là động lực thúc đẩy chúng tôi bắt đầu với Entobel.

Sao các anh không chọn Bỉ mà lại xác định Việt Nam là thị trường trọng điểm để bắt đầu kinh doanh?

Quyết định đến với Việt Nam là quyết định rất lý trí chứ không phải cảm tính, bởi vì cả hai chưa từng đặt chân đến Việt Nam bao giờ. Nhưng nghiên cứu của chúng tôi cho thấy môi trường Việt Nam rất phù hợp để thương mại hóa sản phẩm này, với 3 nguyên do rất rõ.

Thứ nhất, khí hậu nhiệt đới của Việt Nam rất phù hợp để nuôi ruồi lính đen.

Thứ hai, chi phí vận hành ở Việt Nam rất cạnh tranh, chúng tôi sẽ tiết kiệm được nhiều hơn là bắt đầu ở các nước khác.

Và cuối cùng, Việt Nam là một trong những vùng có lượng tiêu thụ thức ăn chăn nuôi rất cao. Do đó, sản phẩm của Entobel sẽ tiếp cận với thị trường tiêu thụ một cách dễ dàng, nhanh chóng, và đặc biệt là giảm thải được lượng carbon liên quan đến quá trình vận chuyển từ nơi sản xuất đến nơi tiêu thụ..

Hai sinh viên mới ra trường đã bỏ ra số vốn bao nhiêu để startup?

Trong những ngày đầu, ngoài khoản tài chính cá nhân, chúng tôi may mắn nhận được sự chú ý của các nhà đầu tư thiên thần. Khoảng 3 triệu USD đã được đầu tư vào Entobel trước khi hoàn tất series B trong vòng gọi vốn.

Làm thế nào các anh thuyết phục Mekong Enterprise Fund IV và Dragon Capital để rót 30 triệu USD vào Entobel?

Chúng tôi đã có khoảng thời gian thẩm định đầu tư kéo dài trong vòng 1 năm, đủ để hai bên có thể tìm hiểu nhau. Trong 1 năm đó, có rất nhiều câu hỏi đã được đặt ra cho chúng tôi về kĩ thuật cũng như về sản phẩm, về mô hình, về chỉ số tài chính… Ngược lại, cũng mất 1 năm để Entobel có thể hiểu về Mekong Capital và Dragon Capital.

Thêm vào đó, với những kết quả Entobel có được trong 3 năm thương mại hóa, thành quả và công nghệ của mô hình này đã minh chứng rằng đây là một startup triển vọng thực sự chứ không chỉ gói gọn trong một ý tưởng. Với số vốn ban đầu tuy không nhiều nhưng trong thực tế lại tạo ra rất nhiều giá trị, Entobel đã có được sự tin cậy của hai nhà đầu tư này.

Đối với công ty, vì Entobel hoạt động trong mô hình tốn khá nhiều chi phí đầu vào nên việc nhận được nguồn vốn này sẽ rất hữu ích cho chúng tôi trong giai đoạn đầu tư công nghệ hiện đại với nhiều thiết bị, máy móc tới đây cũng như mở rộng thêm các nhà máy mới.

Còn với riêng cá nhân, việc đạt được cột mốc này giúp chúng tôi có được niềm tin vào chính bản thân, tin là mình đã lựa chọn đúng khi chứng kiến Entobel đi đến ngày hôm nay. Hơn thế, việc hợp tác với hai nhà đầu tư lớn và nổi tiếng như vậy còn thể hiện với các doanh nghiệp trong ngành rằng, mô hình của Entobel thực sự khác biệt và tạo ra tác động.

Tác động mà anh nói đến, cụ thể là gì?

Chúng tôi sản xuất protein từ ruồi lính đen trong môi trường hoàn toàn khép kín. Mỗi bước đều được theo dõi để những con côn trùng có thể phát triển khỏe mạnh. Mô hình sản xuất của Entobel không chỉ có hiệu quả cao mà còn không tạo ra chất thải, hơn thế, với yêu cầu hoạt động trong không gian nhỏ, chúng tôi không sử dụng quá nhiều tài nguyên nước.

So với protein chiết xuất từ đậu nành có thể dẫn đến nạn chặt phá rừng, hay protein sản sinh từ cá kéo theo hoạt động đánh bắt ngoài khơi tràn lan, bột côn trùng của Entobel mang tính bền vững cao hơn và không làm mất đi tính đa dạng sinh học.

Loài côn trùng mà chúng tôi đưa vào sản xuất cũng là một thành phần trong chế độ ăn uống tự nhiên của các loài động vật, điều đó tác động tích cực đến sức khỏe của chúng. Hiện, Entobel đang nghiên cứu chế biến ra sản phẩm thay thế một phần việc sử dụng thuốc kháng sinh trong chăn nuôi.

Hai yếu tố trên cộng hưởng với nhau khiến công nghệ của Entobel thực sự là một thành tố buộc phải có để xây dựng mô hình kinh tế tuần hoàn, cũng như chuỗi thực phẩm an toàn và bền vững.

Cơ sở nào để khẳng định Ruồi lính đen là nguồn cung cấp protein tốt hơn nhiều loại thực phẩm khác?

Thứ nhất là tính an toàn, bền vững bởi vì nuôi ruồi lính đen cần không gian ít hơn, không gây ra tác động tiêu cực đến môi trường.

Thứ hai là tính bản địa, ruồi lính đen sinh sống và phát triển tự nhiên ở các nước nhiệt đới như Việt Nam. Xét về chức năng quan trọng nhất là sức khỏe, nguồn dinh dưỡng chất lượng cao trong ruồi lính đen đã được chứng minh bởi nhiều thử nghiệm khác nhau.

Cuối cùng là mặt chuyển đổi sinh học. Chỉ trong vài ngày, ruồi lính đen có thể chuyển hóa hầu hết mọi nguyên liệu hữu cơ nhờ vào hệ vi sinh vật đường ruột hiệu quả.

Vì sao các anh chọn Đồng Nai để mở nhà máy mà không phải một nơi khác? Và trang trại của Entobel có gì khác so với những nơi nuôi ruồi lính đen của nông dân Việt Nam?

Ngay từ đầu, chúng tôi chọn Đồng Nai bởi đây là địa phương có vị trí chiến lược tuyệt vời để bắt đầu mô hình của Entobel, nó không quá xa Thành phố Hồ Chí Minh và các địa điểm trọng yếu khác như cảng Vũng Tàu và cảng Cát Lái.

Về quản lý trang trại, Entobel áp dụng phương pháp thu thập và phân tích dữ liệu hiện đại (data-driven) để tận dụng công nghệ cao, tự động hóa xuyên suốt quy trình sản xuất protein từ côn trùng trên quy mô lớn, theo cách thức an toàn và duy trì hiệu quả vốn. Đây cũng là một phần trong chiến lược của Entobel để đề cao yếu tố sở hữu trí tuệ trong doanh nghiệp.

Chúng tôi tin rằng mô hình của mình có nhiều đột phá hơn so với những mô hình ở thị trường Việt Nam hiện tại, và chúng tôi đang sẵn sàng mở rộng quy mô sản xuất trên toàn cầu. Hiện công suất của nhà máy là 1.000 tấn protein từ côn trùng mỗi năm.

Entobel bán sản phẩm cho ai?

Entobel chủ yếu bán sản phẩm của mình cho các tập đoàn, nhà máy sản xuất thức ăn chăn nuôi và làm việc trực tiếp với nông dân. Doanh số được phân chia giữa thị trường nội địa và một số thị trường xuất khẩu.

Ngoài ra, chúng tôi đang tìm kiếm các đối tác phát triển sản xuất rau, trái cây sạch và bền vững có quan tâm đến sản phẩm phân bón hữu cơ của Entobel.

Trên thị trường, một số doanh nghiệp sản xuất thức ăn lớn cũng đang đưa sản phẩm từ ruồi lính đen thay thế nguồn nguyên liệu khác trong sản xuất thức ăn chăn nuôi hoặc tinh chế các sản phẩm mỹ phẩm, sức khỏe... Khả năng cạnh tranh của Entobel thế nào?

Thực ra Entobel đã có mặt trên thị trường 10 năm rồi. Với 10 năm nghiên cứu và phát triển công nghệ sinh học, kinh nghiệm dày dạn của chúng tôi là thứ không phải ai cũng có.

Hơn nữa, những người bước chân vào sau, họ sẽ không thể có lợi thế như người đầu tiên bước vào thị trường trước. Mà bây giờ danh tiếng của Entobel ở trong nước và quốc tế đều đã rất lớn.

Ngoài ra, chúng tôi còn đang có đội ngũ 100 nhân viên với phần lớn là đội ngũ kỹ sư chuyên nghiên cứu và phát triển công nghệ. Các bạn biết không, chúng tôi cảm thấy may mắn khi xây dựng được một đội ngũ đoàn kết, tận tâm với công việc đến mức ở lại nhà máy làm việc vào cả thời điểm đại dịch!

Bằng các yếu tố đó, Entobel rất tự tin vào chặng đường sắp tới.

Tương lai của mô hình này tại Việt Nam sẽ ra sao?

Về yếu tố ngoại cảnh, Entobel dự kiến sẽ đạt được lợi thế rất lớn từ tăng trưởng của ngành khi Việt Nam trở thành quốc gia top 3 thế giới về sản xuất thức ăn chăn nuôi trong ngành nuôi trồng thủy sản. Nhu cầu về việc đưa ra giải pháp sản xuất thức ăn chăn nuôi bền vững, giàu protein sẽ là nhu cầu bức thiết để có thể giải bài toán về thức ăn chăn nuôi ở Việt Nam.

Và cũng trong bối cảnh chuỗi cung ứng đứt gãy, giá nguyên liệu ngày càng cao như giá dầu, giá xăng, việc vận hành ngay tại chỗ, ngay tại nước bản địa ngày càng cần thiết hơn. Entobel nhận thấy, việc vận hành ngay tại đất nước có vùng nguyên liệu và thị trường tiêu thụ sẵn như Việt Nam và phát triển đội ngũ R&D ngay trong nước là bí quyết để thành công trong ngành này.

Ngoài ruồi lính đen, hai anh có đang nghiên cứu nguyên liệu tiềm năng nào khác?

Chúng tôi đã nghiên cứu về ruồi lính đen từ 10 năm trước rồi chứ không phải là mới đây. Và ngay từ lúc chọn ruồi lính đen cho đến giờ đây, chúng tôi cảm thấy rất hài lòng với sự lựa chọn đó. Vậy nên trong tương lai, chúng tôi chưa có nhu cầu nghiên cứu thêm những loại côn trùng khác vì vẫn còn rất nhiều tiềm năng ở ruồi lính đen mà chúng tôi chưa khai thác hết.

3 đến 5 năm nữa, Entobel sẽ đứng đâu trên bản đồ ngành?

Từ một công ty với số vốn vỏn vẹn chỉ có 3 triệu USD cùng hai thành viên, sau 10 năm, hiện nay số lượng nhân sự của chúng tôi đã đến con số 100 người. Nếu duy trì được tốc độ sản xuất như hiện tại, chúng tôi sẽ rất tự hào khi hoàn thành mục tiêu đưa Entobel đứng ở top 1 quốc tế về sản xuất thức ăn chăn nuôi từ côn trùng. Hiện Entobel đã nằm trong top những công ty lớn nhất về khối lượng sản xuất ở khu vực Đông Nam Á và trên thế giới.

Ngoài góc độ sự nghiệp, Việt Nam với hai anh còn có ý nghĩa gì?

Chúng tôi luôn cảm thấy Việt Nam có rất nhiều giá trị để cống hiến cho thế giới. Và khi tạo ra khác biệt thực sự ở Việt Nam, nhìn vào giá trị Entobel đang lan tỏa xung quanh, chúng tôi biết mình đã đúng!

Còn tình cảm dành cho Việt Nam, thực sự mà nói, với hai người thanh niên rất trẻ đến đây lập nghiệp khi chưa có điều kiện tài chính, thứ duy nhất mà chúng tôi có được khi đó là sự chào đón và giúp đỡ của người Việt Nam.

Chúng tôi rất biết ơn người Việt Nam

Để gắn bó lâu thế, hai anh học tiếng Việt chứ?

Thú thực, việc học tiếng Việt rất cần thiết để có thể làm việc thuận lợi hơn ở Việt Nam. Nhưng chúng tôi là những người tư duy về phân tích kỹ thuật, số liệu nhiều hơn nên việc học ngôn ngữ giống như học nhạc vậy, nó khá là khó. Đến bây giờ chúng tôi mới có thể nghe hiểu thôi, còn việc phát âm tiếng Việt thì nhìn chung là…chưa được, nhưng cả hai đều rất muốn học nói tiếng Việt, chắc chắn!

10 năm nhìn lại, đâu là thành công lớn nhất của hai anh khi lập nghiệp trên đất khách?

Đến bây giờ, thành tựu lớn nhất của Entobel là tiên phong trở thành công ty công nghệ sinh học hiện đại cung cấp sản phẩm thức ăn chăn nuôi từ ruồi lính đen, đặc biệt là thức ăn chăn nuôi cho ngành thủy sản với giá rất cạnh tranh trên thị trường.

Những công ty khác, họ cũng sản xuất thức ăn chăn nuôi từ côn trùng nhưng hầu hết hướng về phân khúc cao hơn, hay thức ăn cho thú nuôi. So với những công ty cùng phân khúc, giá cả hiện tại mà Entobel đưa ra có thể nói là mức cạnh tranh nhất.

Hai anh sẽ gắn bó lâu dài với Việt Nam hay có dự định rời khỏi đây khi mô hình đạt được nhiều thành công hơn?

Entobel đã và đang xuất khẩu sản phẩm của mình sang hàng chục quốc gia trên toàn thế giới, nhưng ưu tiên của chúng tôi từ trước đến nay luôn là phát triển thị trường địa phương. Sau Đồng Nai, nhà máy tiếp theo ở Vũng Tàu khi đi vào hoạt động sẽ vận hành trong vòng 40 năm nên chúng tôi sẽ tiếp tục ở lại Việt Nam ít nhất 40 năm nữa.

Tuy vậy, Entobel vẫn đang tìm kiếm những cơ hội khác tại nhiều thị trường quốc tế, nhưng có nghĩa là mở rộng quy mô chứ không phải là từ bỏ Việt Nam để đến một đất nước khác.

Và để đáp ứng chu trình mở rộng quy mô, chúng tôi luôn liên tục tuyển dụng những gương mặt mới thực sự muốn vận hành công nghệ sinh học hiện đại cũng như gắn kết với mô hình kinh doanh bền vững cho các nhà máy, văn phòng của Entobel trên khắp Việt Nam.

Khi tạo ra được những tác động tích cực đến sức khỏe và môi trường Việt Nam, cảm nhận của các anh là gì?

Việc cung cấp mô hình kinh doanh bền vững và tạo ra tác động tích cực một cách trực tiếp lẫn gián tiếp đến môi trường - đối với chúng tôi là một điều đúng đắn. Và khi được cùng làm điều đúng đắn với một đội ngũ đồng hành sát cánh, chúng tôi cảm thấy thật là may mắn, thỏa mãn, và cả tự hào nữa.