Tài sản công nguy cơ thành 'khu ổ chuột'

Sống khổ trên “ đất vàng ”

Được xây dựng từ những năm 1970, hiện nay khu tập thể của Tổng Cty xây dựng số 1 nằm lọt thỏm giữa những dãy nhà cao tầng kiên cố. Len qua con ngõ rộng chừng 1m, chúng tôi tìm đến khu lắp ghép 1, lắp ghép 3, tập thể E7 phụ Phương Mai (Đống Đa, Hà Nội).

Giữa trưa nắng nhưng lối vào cầu thang khu lắp ghép 3 tối om. Phía trên, dây điện giăng mắc như mạng nhện. Đủ loại cục nóng điều hòa, lan can trồi ra phía trên hành lang.

Mỗi tầng của khu lắp ghép gồm 2 tầng. Phần tầng 1 được xây dựng bê tông với chiều cao khoảng 2,5m, chia thành căn phòng chừng 12-20m2/phòng. Trên tầng 2 được lắp ghép bằng thanh sắt, tường ghép và lợp tấm tôn cũ nát, hoen gỉ. Cầu thang, lối đi từ tầng 1 lên tầng 2 le lói ánh sáng được hắt ra bởi bóng đèn của mỗi hộ gia đình tự lắp. Từng mảng tường nham nhở . Hành lang tầng 2 rộng chừng 8m2 được hộ gia đình tận dụng làm nơi phơi quần áo, đặt bếp ga nấu ăn.

Bà Nguyễn Thị Được cho biết, hơn 40 năm làm công nhân thuộc Tổng Cty xây dựng số 1, bà Được được phân phòng ở tầng 1 diện tích 17m2. Căn phòng 1 cửa ra vào, ô cửa sổ bé xíu. Cả gia đình 3 thế hệ với 10 người sinh hoạt chung từ ăn uống, ngủ nghỉ trong căn phòng này.

Bà Được bị tai biến nhiều năm nay, trong phòng tối, ngột ngạt nên hằng ngày bà ngồi trên chiếc ghế nhựa ở chân cầu thang, dành không gian cho cháu nhỏ ở trong phòng.

“Quá chật chội, đại gia đình tôi mua lại quyền thuê căn phòng trên tầng 2 với diện tích khoảng 8m2. Buổi tối, một số thành viên trong gia đình lên bớt phía trên ngủ. Gia đình tôi rất mong muốn nhà nước cho làm thủ tục mua lại căn phòng này để tiện cho việc sử dụng. Chúng tôi đã nhiều lần làm thủ tục xin mua lại nhưng đến nay vướng mắc thủ tục”, bà Được nói.

Ngoài việc chật chội, khu nhà cũ Phương Mai tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn cho người dân sinh sống. Vào ngày mưa, nước thấm dột khiến mảng tường bong tróc. Cháu nội bà Được từng bị mảng tường ở chân cầu thang rơi trúng đầu. Khi cơn bão số 3 đổ bộ Hà Nội, người dân sinh sống tại khu nhà lắp ghép Phương Mai phải di tản tới trường học ở nhờ.

Bà Được chỉ là một trong hàng chục gia đình đang sinh sống trong căn phòng chật chội của khu lắp ghép 3 Phương Mai. Khu tập thể này cũng là một trong số nhà ở cũ thuộc sở hữu nhà nước do Cty TNHH MTV Quản lý và Phát triển nhà Hà Nội quản lý.

Trao đổi qua điện thoại với PV Tiền Phong, ông Cao Đức Đại, Phó Tổng GĐ Cty TNHH MTV Quản lý và Phát triển nhà Hà Nội cho biết, nhà ở cũ thuộc sở hữu nhà nước có nhiều nguồn gốc từ các bộ ngành và chuyển giao cho UBND thành phố Hà Nội quản lý. Cty tiếp nhận nguyên hiện trạng số nhà này từ các đơn vị chuyển về. Trước đây, quỹ nhà ở cũ thuộc sở hữu nhà nước tại Hà Nội khoảng 200.000 căn, sau nhiều lần hóa giá đến nay còn khoảng 9.000 căn hộ.

“Qua quá trình quản lý từ thời kỳ cũ, nhiều hồ sơ tài liệu không cập nhật đầy đủ sự biến động. Tình trạng cải tạo, cơi nới, xây dựng trái phép phổ biến. Nhiều nhà cũ diện tích dưới 20m2”, ông Đại nói.

Chi cả tỷ đồng để mua lại quyền thuê nhà cũ

Dù cũ nát, nguy cơ mất an toàn nhưng một trong những lý do khiến việc thuê nhà cũ hấp dẫn do giá thuê rất thấp. Mức giá thuê ưu đãi, ban hành từ nhiều năm nay, không theo giá thị trường. Cụ thể, biệt thự có giá thuê từ 11.300 - 15.800 đồng/m2/tháng (tùy theo biệt thự hạng 1,2,3,4). Giá thuê nhà ở thông thường từ 4.100 - 6.800 đồng/m2/tháng (tuỳ theo nhà cấp 1,2,3,4).

Như vậy với mỗi căn phòng diện tích 15-20m2 thuộc khu lắp ghép Phương Mai, người thuê chỉ mất tiền thuê nhà gần 200.000 đồng/tháng. Trong khi đó, khảo sát giá thuê phòng trọ tại khu vực này với căn phòng diện tích tương đương dao động 1,5 - 2 triệu đồng/phòng/tháng.

Giá thuê ưu đãi, cơ hội được mua lại nhà ở cũ thuộc sở hữu nhà nước khi có chính sách hoá giá là lý do khiến nhiều người “bám trụ” và chi cả tỷ đồng mua lại quyền thuê nhà ở cũ.

Theo tiết lộ của ông Hoàng Văn M - một người dân mua lại quyền thuê nhà ở cũ tại khu tập thể Phương Mai, hiện nay, mỗi căn phòng diện tích 8-10m2 có giá mua lại quyền thuê nhà khoảng 1 tỷ đồng.

Theo tìm hiểu của PV Tiền Phong, rất nhiều căn hộ tại khu tập thể lắp ghép Phương Mai đã được chuyển nhượng quyền thuê nhà.

Việc chuyển nhượng quyền thuê nhà diễn ra ở nhiều khu nhà ở cũ khác tại Hà Nội.

Trả lời câu hỏi về việc nhận chuyển nhượng quyền thuê nhà ở cũ cách đây 20-30 năm nhưng đến năm 2024 mới làm thủ tục thuê nhà ở cũ, đại diện Cty TNHH MTV Quản lý và Phát triển nhà Hà Nội cho biết, trước đây việc mua bán cá nhân trao tay, không liên hệ cơ quan quản lý.

Đến nay, quy định pháp luật cho phép việc mua bán, chuyển nhượng nhưng phải liên hệ đơn vị làm thủ tục nên người thuê nhà mới làm thủ tục ký hợp đồng thuê nhà. Trường hợp chuyển nhượng viết tay trước tháng 6/2023, điều kiện ký hợp đồng phải làm thủ tục niêm yết công khai 30 ngày.

Việc chuyển nhượng quyền thuê nhà sau thời điểm này, người thuê nhà phải đến Cty quản lý nhà làm thủ tục chuyển nhượng và báo cáo Sở Xây dựng Hà Nội chấp thuận.