Vì sao Việt Nam phải giảm lãi suất mạnh và sớm hơn Fed và các nước ASEAN?

Trong báo cáo phân tích mới phát hành, Bộ phận nghiên cứu của HSBC cho rằng lạm phát đang chậm lại ở các nước ASEAN nên việc cắt giảm lãi suất sẽ sớm được đưa ra thảo luận nhưng vấn đề không chỉ xoay quanh lạm phát và tăng trưởng.

HSBC cho rằng, tự do tiền tệ trước Fed sẽ ảnh hưởng đến thời điểm các ngân hàng trung ương ASEAN có thể cắt giảm lãi suất. Tự tách khỏi lộ trình của Fed quá sớm có thể dẫn đến tình trạng rút vốn ồ ạt và giảm tỷ giá đột ngột vì nhà đầu tư hướng đến lợi nhuận cao hơn. Đây là vấn đề cốt lõi cần cân nhắc đối với các nhà làm chính sách tiền tệ, có lẽ chỉ sau lạm phát và tăng trưởng. Một điểm cần lưu ý là nếu không có gì thay đổi, HSBC dự báo Fed sẽ bắt đầu cắt giảm lãi suất trong quý 2/2024.

Theo HSBC, từ tháng 6 tới tháng 11/2022, Fed đã không nương tay và triển khai liên tiếp bốn đợt tăng lãi suất 75 điểm cơ bản. Kết quả là một lượng lớn vốn đã chảy khỏi ASEAN. Các đồng nội tệ phải chịu áp lực. Ngoài ra lại còn những biến động liên quan đến lạm phát do tỷ giá hối đoái và thậm chí là sự ổn định tài chính. Các ngân hàng trung ương ASEAN cần bám sát Fed và các đợt tăng lãi suất, mặc dù mức độ ở mỗi nước một khác nhưng thực tế là vậy.

Câu chuyện của cả năm ngoái chủ yếu xoay quanh vấn đề làm sao để theo kịp Fed. Tuy nhiên, đến nửa sau của năm 2023, tình hình lạm phát lại đảo chiều – chủ yếu nhờ áp lực giảm lạm phát do kinh tế Trung Quốc đại lục suy giảm gây ra. Cắt giảm lãi suất giờ đang là vấn đề lớn tiếp theo cần quan tâm.

HSBC nhận thấy ngay cả các nước ASEAN có thâm hụt tài khoản vãng lai cũng có động thái khác nhau. Ví dụ, Indonesia có thể cắt giảm lãi suất trước Fed vì lãi suất chính sách thực tế vốn đang cao hơn mức trước đại dịch trong khi tài khoản vãng lai của nước này đang ở vị thế thuận lợi hơn trước. Tuy nhiên, Philippines lại không có mức độ tự do như vậy khi nói đến chính sách tiền tệ. Các điều kiện trong nước cần thêm thời gian để hạ nhiệt và ổn định, HSBC kỳ vọng ngân hàng trung ương Philippines sẽ chỉ cắt giảm lãi suất sau khi Fed có động thái giảm lãi suất.

Giữa các nền kinh tế có thặng dư tài khoản vãng lai cũng không giống nhau. Tài khoản vãng lai của Malaysia nhiều khả năng sẽ trở lại mức trước đại dịch, giúp nước này có thêm tự do trước Fed. Với lạm phát trong vòng kiểm soát, HSBC cho rằng Malaysia sẽ giữ nguyên các lãi suất. Thặng dư của Thái Lan nhiều khả năng sẽ thu hẹp hơn trước, buộc ngân hàng trung ương nước này phải giữ các lãi suất cao hơn mức trước đại dịch. Ngược lại, Singapore có dư địa để đưa ra động thái khác với Fed nhưng chính sách tiền tệ sẽ chỉ được nới lỏng khi lạm phát cơ bản hạ nhiệt.

Khác với phần còn lại của ASEAN, HSBC đánh giá Việt Nam là một trường hợp đặc biệt khi các vấn đề trong nước được đặt nặng hơn so với các vấn đề bên ngoài. Vì vậy, Việt Nam đã cắt giảm lãi suất trước các nước ASEAN khác, tương lai có khả năng sẽ còn một đợt giảm 50 điểm cơ bản nữa.

Theo đó, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã đi trước khi giảm lãi suất chính sách 150 điểm cơ bản (xuống 4,50%) chỉ trong vòng ba tháng. Thực tế, lãi suất chính sách của NHNN đã thấp hơn mức trước đại dịch.

Việt Nam còn ít dư địa để giảm lãi suất

Theo HSBC, lãi suất chính sách thực tế - là lãi suất được điều chỉnh theo tỷ lệ lạm phát – đóng vai trò lớn quyết định dòng vốn sẽ đi về đâu. Lãi suất này giảm mỗi lần ngân hàng trung ương cắt giảm lãi suất chính sách hoặc nếu lạm phát tăng lên. Vì vậy, nếu lãi suất chính sách thực tế của một thị trường bám quá sát với lãi suất chính sách thực tế của Fed (hoặc thậm chí thấp hơn), biên chính sách thực tế thu hẹp khiến dòng vốn chảy ra ngoài do nhà đầu tư tìm kiếm lợi nhuận cao hơn ở nơi khác.

Dựa trên lãi suất chính sách thực tế, HSBC cho rằng Indonesia có nhiều dư địa nhất để cắt giảm lãi suất, trong khi Việt Nam và Philippines thì không. Tuy nhiên, Việt Nam, cùng với Singapore và Malaysia lại hưởng lợi từ vị thế tài khoản vãng lãi, cho phép NHTW có được một chút tự do về chính sách tiền tệ so với Fed.

Việt Nam có lợi thế về thặng dư thương mại

HSBC nhận định, các quốc gia có thặng dư dồi dào có thể trụ vững trước các động thái của Fed vì họ không quá cần vốn nước ngoài – xuất khẩu của các nước này có thể đủ để chi trả cho nhu cầu nhập khẩu. Tính đến nay, Singapore có tài khoản vãng lai dồi dào nhất, tương đương với 15% GDP, giúp nước này ít bị ảnh hưởng bởi tình trạng chảy vốn. HSBC kỳ vọng tài khoản vãng lai của Malaysia sẽ bình thường hóa trở lại mức trước đại dịch trong năm 2024 còn cán cân của Việt Nam được kỳ vọng sẽ cải thiện đáng kể nhưng nguyên nhân lại không phải tối ưu.

“Việt Nam đang phải đối mặt với tình trạng nhu cầu trong nước yếu đi và nhập khẩu giảm, dẫn tới vị thế tài khoản vãng lai thuận lợi hơn. Xét ở một mức độ nhất định, điều đó cũng giúp ổn định tỷ giá đồng VND và mang lại chút dư địa cho các cơ quan quản lý tiền tệ để tự tách mình độc lập khỏi Fed khi phải tập trung hơn vào các vấn đề trong nước”, HSBC đánh giá

HSBC cho rằng lạm phát tại Việt Nam có xu hướng đi lên trong năm 2024, nhưng không đủ để kích thích tăng lãi suất. Các chuyên gia kỳ vọng lạm phát sẽ lên khoảng 3% trong nửa cuối 2024, thấp hơn nhiều so với ngưỡng 4,5% của NHNN.

Lạm phát tại Thái Lan, Philippines cũng được dự báo sẽ nóng lên trong thời gian tới, nhưng cũng chưa đến mức khiến NHTW phải có phản ứng. Ngược lại, HSBC kỳ vọng lạm phát tại Indonesia, Malaysia và Singapore sẽ hạ nhiệt hoặc giữ nguyên cho tới nửa sau 2024.

Về vấn đề tăng trưởng kinh tế, HSBC đánh giá trong khu vực ASEAN, tăng trưởng của Việt Nam và Singapore đang phải đối mặt với những thách thức do thương mại gây ra. Trong khi đó, tình hình tăng trưởng tại Philippines và Thái Lan vẫn ổn định.

Theo đó, Việt Nam đang phải đối mặt với khó khăn về nhiều mặt, thể hiện rõ qua tốc độ tăng trưởng GDP nửa đầu năm 2023 chỉ đạt 3,7% so với cùng kỳ, chậm lại đáng kể so với tốc độ 8% của năm 2022. Tương tự, Singapore cũng là một quốc gia phụ thuộc vào thương mại toàn cầu.

“Cả hai nền kinh tế đều có lý do để hạ lãi suất sớm hơn Fed, tuy nhiên, tăng trưởng tại Việt Nam đã giảm tốc tới mức NHNN buộc phải đảo ngược chính sách thắt chặt ngay trong nửa đầu năm 2023”, HSBC nhận định.

Đồng thời, một lý do khác khiến NHNN có động thái sớm là tình trạng suy giảm tín dụng. Trong khi hầu hết các nền kinh tế ASEAN vẫn ghi nhận tăng trưởng tín dụng tốt, Việt Nam lại là ngoại lệ. Tăng trưởng tín dụng ở Việt Nam đã chậm lại đáng kể từ tháng và vẫn chưa chạm đáy. Để giải quyết tình trạng này, NHNN đã nhanh chóng cắt giảm lãi suất, động thái này ngay lập tức khiến lãi suất thị trường tiền tệ thấp đi.